შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

საქართველოს სახელით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს

პირველი კოლეგიის

გადაწყვეტილება №1/1/543

 

2014 წლის 29 იანვარი

ქ. ბათუმი

კოლეგიის შემადგენლობა:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

ვახტანგ გვარამია – წევრი;

ქეთევან ერემაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე.

სხდომის მდივანი –ანა რევაზიშვილი.

საქმის დასახელება: შპს ,,მეტალინვესტი” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

 

დავის საგანი: ,,მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელის წარმომადგენელი – ანზორ ჩოჩიშვილი. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები – ზურაბ დეკანოიძე და თამარ მესხია.

 

I

აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 21 სექტემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №543) მიმართა შპს „მეტალინვესტმა“. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად 2012 წლის 26 სექტემბერს გადაეცა საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას.

2. საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის განხილვის მიზნით, 2013 წლის 4 აპრილის №1-3/1/543 განჩინებით, №543 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ გადასცა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, რადგან მიიჩნია, რომ პირველი კოლეგიის სამართლებრივი პოზიცია განსხვავდება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ადრე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში) გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისაგან.

3. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 10 აპრილის №3/1/543 საოქმო ჩანაწერით, კონსტიტუციური სარჩელი მიღებულ იქნა არსებითად განსახილველად და საქმე არსებითად განსახილველად გადაეცა პირველ კოლეგიას.

4. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის არსებითი განხილვის სხდომა, ზეპირი მოსმენით, გაიმართა 2013 წლის 10 ივნისს.

5. კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ" ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ა" ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა" ქვეპუნქტი.

6. მოსარჩელე სადავოდ ხდის „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

7. სადავო ნორმის თანახმად, „თუ ხელშეკრულების დადებისას კონტრაგენტისათვის ცნობილი იყო მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, წარმოდგენილ მეწარმე სუბიექტს შეუძლია ასეთი ხელშეკრულების დადებიდან თვრამეტი თვის განმავლობაში განაცხადოს გარიგების ბათილობის თაობაზე. იგივე წესი გამოიყენება, თუ წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირი და კონტრაგენტი განზრახ მოქმედებენ ერთად, რათა ზიანი მიადგეს იმ მეწარმე სუბიექტს, რომელიც წარმოდგენილია წარმომადგენლით“.

8. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, „საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება“.

9. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად, პირდაპირ და უშუალოდ დაირღვა კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცული საკუთრების უფლება. შპს ,,მეტალინვესტის” ყოფილმა დირექტორმა კომპანიის ქონება გაასხვისა ისე, რომ მას ამგვარი გარიგების დადების სათანადო უფლებამოსილება არ ჰქონდა მინიჭებული. გარიგების არსებობის შესახებ კომპანიის წარმომადგენლებმა მისი დადებიდან 2 წლის შემდეგ შეიტყვეს. სადავო ნორმით დადგენილი ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო, შპს „მეტალინვესტის“ ახლანდელი წარმომადგენლები მოკლებული არიან შესაძლებლობას, მოითხოვონ არაუფლებამოსილი დირექტორის მიერ დადებული გარიგების ბათილობა.

10. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმის არსებული რედაქციით, პირებს, რომლებსაც შეზღუდული აქვთ წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება უძრავ-მოძრავი ქონების გასხვისებაზე, შეუძლიათ მესაკუთრის ნების საწინააღმდეგოდ განახორციელონ საწარმოს როგორც მთლიანი, ისე ნაწილობრივი გასხვისება, თუ მათ მიერ 18 თვის განმავლობაში გახმაურებული არ იქნება საცილო გარიგება, რაც არარად აქცევს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას. მოსარჩელის მტკიცებით, მესაკუთრე მეწარმე სუბიექტი მოკლებულია შესაძლებლობას, განაცხადოს საცილო გარიგების ბათილობა იმ მომენტიდან, როდესაც მისი დადების შესახებ მისთვის ცნობილი გახდა ან უნდა გამხდარიყო, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან.

11. მოსარჩელე მიიჩნევს, ვინაიდან გარიგება მიეკუთვნება სამოქალაქო-სამართლებრივი ურთიერთობის სფეროს, „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონში სადავო ნორმის ჩანაწერი, გარიგების ბათილობასთან დაკავშირებით, სრულიად ზედმეტია. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 130-ე მუხლის თანახმად, ხანდაზმულობა იწყება მოთხოვნის წარმოშობის მომენტიდან. მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად ჩაითვლება დრო, როცა პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ. აღნიშნული დანაწესი სრულად შეესაბამება საკუთრების დაცვისა და ხელშეუვალობის საყოველთაოდ აღიარებულ კონსტიტუციურ პრინციპს, შესაბამისად, სადავო ნორმით განსაზღვრული რეგულირება ეწინააღმდეგება მოქმედ კანონმდებლობას და ლახავს მეწარმე სუბიექტის კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას.

12. მოსარჩელე დამატებით მიუთითებს, რომ სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება არა მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციას, არამედ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველ მუხლს, რომლითაც გარანტირებულია ადამიანის უფლება, ისარგებლოს საკუთრებით, ყოველგვარი ხელშეშლის გარეშე.

13. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

14. მოპასუხე განმარტავს, რომ საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური და სადავო ნორმით უფლებაში ჩარევა ხორციელდება სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობისა და სახელმწიფოს ეკონომიკის მდგრადობის უზრუნველსაყოფად.

15. მოპასუხე მიიჩნევს, რომ მეწარმე სუბიექტისათვის გარიგების ბათილობის მოთხოვნაზე 18-თვიანი ვადის დაწესება და ამ ვადის გარიგების დადების მომენტიდან ათვლა უზრუნველყოფს საკუთრების უფლებისა და კერძო სამართლებრივი ურთიერთობების სტაბილურობას. გარდა ამისა, სადავო ნორმა პარტნიორებს უბიძგებს საწარმოს საქმიანობის მუდმივი კონტროლისა და მასში ჩართულობისკენ, რაც უზრუნველყოფს მეწარმე სუბიექტის სიცოცხლისუნარიანობას. თავის მხრივ, მეწარმე სუბიექტების სიძლიერე სახელმწიფოს ეკონომიკის სტაბილური განვითარების გარანტიაა.

16. ამასთან, მოპასუხეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა მეწარმე სუბიექტებს არ აკისრებს გაუმართლებელ ტვირთს უფლებაში ჩარევის დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზნებთან მიმართებით.

17. მოპასუხე მიიჩნევს, რომ სამეწარმეო საქმიანობის მოგების მიზანი, არაერთჯერადობა და ორგანიზებულობა მეწარმე სუბიექტების პარტნიორთა მაღალჩართულობას უზრუნველყოფს მის ყოველდღიურ საქმიანობაში, რაც დირექტორების საქმიანობაზე კონტროლის მნიშვნელოვანი მექანიზმია. პარტნიორებს საწარმოს საქმიანობაზე კონტროლისათვის სათანადო სამართლებრივი მექანიზმებიც გააჩნიათ. კერძოდ, „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის ცალკეული დებულებები უზრუნველყოფს პარტნიორთა უფლებამოსილებას, იყვნენ ინფორმირებულნი მეწარმე სუბიექტის და, შესაბამისად, მისი ხელმძღვანელების მიერ განხორციელებულ ქმედებებთან დაკავშირებით. მათ უფლება აქვთ, მიიღონ საწარმოს საქმიანობასთან დაკავშირებული, მათ შორის, საწარმოს მიერ დადებული გარიგებების ამსახველი დოკუმენტაცია.

18. მოპასუხე ასევე აღნიშნავს, რომ საწარმოს საქმიანობის შესახებ ინფორმირებულობისა და მის საქმიანობაში ჩართულობის უფლებამოსილება საწარმოს საქმიანობაზე კონტროლის ვალდებულებაში ტრანსფორმირდება. აქედან გამომდინარე, მეწარმე სუბიექტის პარტნიორების მიერ მათი ტრანსფორმირებული ვალდებულების სათანადო წესით შესრულებისას, იმის შანსი, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, ხელშეკრულების დადებიდან თვრამეტი თვის განმავლობაში, ამ ხელშეკრულების შესახებ ცნობილი არ გახდება მათთვის, ძალიან მცირეა.

19. მოპასუხე დამატებით მიუთითებს, რომ სამეწარმეო სუბიექტის სახელით დადებული გარიგებების საჯარო რეესტრში რეგისტრაციისას, სუბიექტის ქონების განკარგვაზე წარმომადგენელი პირის უფლებამოსილებას საჯარო რეესტრი ადგენს შესაბამისი რეესტრის ამონაწერით. შესაბამისად, არაუფლებამოსილი პირის მიერ გარიგების დადების რესგიტრაცია ვერ მოხდება საჯარო რეესტრში, რაც არაუფლებამოსილი პირების მიერ გარიგებების დადების პრევენციის ერთ-ერთი მექანიზმია.

20. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოპასუხე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით, უფლებაში ჩარევისას, დაცულია კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის ბალანსი და, ამდენად, სადავო ნორმა სრულ შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან.

21. განსახილველ საქმეში ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მაგისტრატურის სტუდენტთა ორი ჯგუფის მიერ წარმოდგენილი იქნა "სასამართლო მეგობრის" მოსაზრებები, რომელთაგან ერთი მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა შეესაბამება კონსტიტუციის 21-ე მუხლის დებულებებს, ხოლო მეორე მხარს უჭერს კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილებას.

22. პირველ ჯგუფს მიაჩნია, რომ კონსტიტუციური სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს იმდენად, რამდენადაც უფლებაში ჩარევა თანაბარზომიერია სადავო ნორმის ლეგიტიმურ მიზანთან, უზრუნველყოს სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობა. სამეწარმეო სუბიექტის პარტნიორებს საწარმოს საქმიანობის კონტროლის სათანადო მექანიზმები გააჩნიათ. ამდენად, გარიგების დადებიდან 18-თვიან ვადაში ბათილობის საფუძვლების შესახებ ინფორმაციის შეუტყობინებლობის ალბათობა მინიმალურია და, შესაბამისად, ხანდაზმულობის არსებული ვადა გაუმართლებელ ტვირთად არ აწევს სამეწარმეო სუბიექტს. გარდა ამისა, დირექტორთა მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება სისხლის სამართლის შესაბამისი ნორმებითაა დასჯადი, რაც დამატებით იცავს მეწარმე სუბიექტებს ზიანის მიმყენებელი გარიგებებისგან. აღნიშნულის გამო, სადავო ნორმა შესაბამისობაშია კონსტიტუციის 21-ე მუხლის დებულებებთან.

23. მეორე ჯგუფის აზრით, ცალსახა მტკიცება იმისა, რომ სადავო ნორმა სამეწარმეო ბრუნვის სტაბილურობას უზრუნველყოფს, არ შეიძლება. გარდა ამისა, სადავო რეგულირება ვერ იქნება მიჩნეული ლეგიტიმური მიზნების მიღწევისათვის აუცილებელ და გარდაუვალ მექანიზმად. ამასთან, მეწარმე სუბიექტის უფლებაში ჩარევა ლეგიტიმური მიზნების შესაბამისი და თანაბარზომიერი იქნებოდა, თუ გარიგების ბათილობის მოთხოვნის ვადის დინების ათვლა დაიწყებოდა არა გარიგების დადების მომენტიდან, არამედ მეწარმე სუბიექტის მიერ გარიგების ბათილობის საფუძვლების შესახებ შეტყობის მომენტიდან. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლოს მეგობრის მეორე ჯგუფი მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლს.

 

II

სამოტივაციო ნაწილი

1. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლებას. აღსანიშნავია, რომ დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული საკუთრების, როგორც ბუნებითი უფლების არსებობაზე. „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის № 1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

2. „...გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ საკუთრებაში ვლინდება ადამიანი, როგორც მეწარმე სუბიექტი ... საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის დაცვის სუბიექტია კერძო პირთა საკუთრება, როგორი ფუნქციური დატვირთვაც არ უნდა ჰქონდეს მას, სამეწარმეო საქმიანობის განსახორციელებლად იქნება გამოყენებული თუ არასამეწარმეო მიზნებისათვის. საკუთრება უპირობოდ დაცული ფასეულობაა, იმის მიუხედავად, თუ რა ღირებულების მფლობელობაა სახეზე და რა სოციალური ტვირთის მატარებელია იგი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის № 1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე: „შპს „რუსენერგოსერვისი”, შპს „პატარა კახი”, სს „გორგოტა”, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო “ფერმერი” და შპს „ენერგია” საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ“, II-23).

3. „…საკუთრება არის ინსტიტუტი, რომელიც სახელმწიფოს ეკონომიკურ საფუძველს წარმოადგენს. საკუთრების უფლების დაცვა უცხოა ტოტალიტარული სახელმწიფოსათვის, ხოლო დემოკრატიული, სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფოსათვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია, ერთი მხრივ, საკუთრების, როგორც ინსტიტუტის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტირება, ხოლო, მეორე მხრივ – მესაკუთრისათვის, როგორც სუბიექტისათვის უფლების სამართლებრივი დაცვის საკმარისი საშუალებების მინიჭება, მისი ხელშეწყობისა და უზრუნველყოფის გარანტიების შექმნა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის № 2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6).

4. საკუთრება არ არის აბსოლუტური და შეუზღუდავი უფლება. კანონმდებელი უფლებამოსილია, კონსტიტუციურ- სამართლებრივი ნორმებისა და პრინციპების დაცვით, დაადგინოს ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავს საკუთრების შინაარსსა და ფარგლებს. „საკუთრებას დიდი სოციალური დატვირთვა აქვს. მესაკუთრე საზოგადოების ნაწილია და არა მხოლოდ უფლებამოსილია, მიიღოს გარკვეული სიკეთეები საზოგადოებისაგან, იგი ვალდებულიცაა, რომ თავისი საკუთრება საზოგადოებრივი კეთილდღეობის მიზნებისათვის გამოიყენოს. მესაკუთრემ უნდა გაითავისოს, რომ არა მხოლოდ მას აქვს ინტერესები, არამედ ის იმყოფება სხვა ინტერესთა გარემოცვაში, რომელთაგანაც ის იზოლირებული არ არის და სადაც აუცილებელია ინტერესთა გონივრული ბალანსის დაცვა. ამ ფონზე კანონმდებელი უფლებამოსილია, კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ნორმებისა და პრინციპების დაცვით, დაადგინოს ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავს საკუთრების შინაარსსა და ფარგლებს. საკუთრება არის კანონმდებლის მიერ დეფინირებადი უფლება. ამას მით უფრო მეტი მნიშვნელობა აქვს, რაც უფრო დიდია საკუთრების ობიექტის სოციალური დატვირთვა, მისი ბუნებიდან და თავისებურებებიდან გამომდინარე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის გადაწყვეტილება № 2/1-370,382,390,402,405 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები _ ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8).

5. ამავე დროს კანონმდებლობა, რომელიც საკუთრებით სარგებლობას, მის განკარგვას უკავშირდება, უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დადგენილ სტანდარტებს. დაუშვებელია საკუთრების შინაარსის ისეთი რეგულირება, რომელიც დააზიანებს უფლების არსს და საფუძველს გამოაცლის უფლების არსებობას.

6. იმისათვის, რომ გაირკვეს, ახდენს თუ არა „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტი კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლების დარღვევას, კონსტიტუციური ნორმის არსის გარკვევის გარდა, ასევე აუცილებელია, სადავო ნორმის შინაარსის გაანალიზება.

7. სადავო ნორმის თანახმად, „თუ ხელშეკრულების დადებისას კონტრაგენტისათვის ცნობილი იყო მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, წარმოდგენილ მეწარმე სუბიექტს შეუძლია ასეთი ხელშეკრულების დადებიდან თვრამეტი თვის განმავლობაში განაცხადოს გარიგების ბათილობის თაობაზე. იგივე წესი გამოიყენება, თუ წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირი და კონტრაგენტი განზრახ მოქმედებენ ერთად, რათა ზიანი მიადგეს იმ მეწარმე სუბიექტს, რომელიც წარმოდგენილია წარმომადგენლით“.

8. სადავო ნორმა ადგენს ხანდაზმულობის ვადას, რომლის განმავლობაშიც მეწარმე სუბიექტს შეუძლია მოითხოვოს კონტრაგენტთან დადებული ხელშეკრულების ბათილობა იმ შემთხვევაში, თუ მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელის უფლებამოსილება იყო შეზღუდული და ამის შესახებ იცოდა კონტრაგენტმა. სადავო ნორმის მეორე წინადადების მიხედვით, იგივე ხანდაზმულობის ვადა გამოიყენება, როდესაც კონტრაგენტი და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი განზრახ ზიანის მიყენების მიზნით ერთობლივად მოქმედებდნენ.

9. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმით ხდება მის საკუთრების უფლებაში გაუმართლებელი ჩარევა, რადგან მეწარმე სუბიექტს არ გააჩნია არავითარი სამართლებრივი მექანიზმი, დაიცვას საკუთრება მისი ნების საწინააღმდეგოდ განკარგვის შემთხვევაში. კერძოდ, მოსარჩელის არგუმენტის თანახმად, სადავო ნორმა შესაძლებლობას ართმევს მეწარმე სუბიექტს, შეზღუდული უფლებამოსილების მქონე ხელმძღვანელი პირის მიერ საწარმოს ქონებაზე გარიგების დადების შემთხვევაში მოითხოვოს ასეთი გარიგების ბათილობა, რადგან მისთვის (მეწარმე სუბიექტისათვის) უცნობი იყო გარიგების დადების ფაქტი და ამ გარიგების არსებობა ცნობილი გახდა გარიგების დადებიდან 18-თვიანი ვადის გასვლის შემდეგ.

10. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ხანდაზმულობის ვადა უნდა დაიწყოს არა გარიგების დადების მომენტიდან, არამედ სამოქალაქო კოდექსის 130-ე მუხლით გათვალისწინებული რეგულაციის შესაბამისად – მოთხოვნის წარმოშობის მომენტიდან, რადგან მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად ჩაითვლება დრო, როცა პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ.

11. მოცემული დავის ფარგლებში სასამართლო იხილავს და ამოწმებს სადავო ნორმით დადგენილი წესის კონსტიტუციურობას მხოლოდ იმ შემთხვევასთან მიმართებით, როდესაც ხელძღვანელ/წარმომადგენელ პირს შეზღუდული აქვს უფლებამოსილება. ამასთან, სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმის თანახმად, კონტრაგენტის მიერ ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის ფაქტი და კონტრაგენტის მიერ ამ ფაქტის ცოდნა წარმოადგენს გარიგების ბათილად გამოცხადების მოთხოვნის აუცილებელ კუმულატიურ წინა პირობებს. სწორედ ამიტომ, კონსტიტუციური დავის გადასაწყვეტად პრინციპულად მნიშვნელოვანია განისაზღვროს, თუ რა შემთხვევაში ჩაითვლება, რომ კონტრაგენტმა იცოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ და რა შემთხვევაში წარმოეშობა მეწარმეს უფლება, მოითხოვოს გარიგების ბათილობა.

12. იმდენად, რამდენადაც სადავო ნორმა შეეხება გარიგებებს მესამე პირებთან მიმართებით, საგულისხმოა, რომ ნორმა ეხება ურთიერთობას, რომელშიც საწარმოს სახელით მონაწილეობს საწარმოს წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი. წარმომადგენლობითი უფლებამოსილებით შეიძლება სარგებლობდეს როგორც ხელმძღვანელი პირი (მაგალითად, საწარმოს დირექტორი), ასევე საგანგებოდ განსაზღვრული სხვა პირი. კერძოდ, სადავო ნორმის პირველი წინადადებით გათვალისწინებული ურთიერთობის ფარგლებში მეწარმე სუბიექტის სახელით მოქმედებს არა სრულიად არაუფლებამოსილი პირი, რომელსაც საერთოდ არ გააჩნია ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება, არამედ საწარმოს ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი პირი, რომელსაც ეს ხელმძღვანელობის უფლებამოსილება შეზღუდული აქვს.

13. „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონი უშვებს დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესაძლებლობას. მაგალითად, კანონის 9¹ მუხლის მე-5 პუნქტი ჩამოთვლის რა პარტნიორთა კრების კომპეტენციას, „ე“ ქვეპუნქტში მიუთითებს, რომ პარტნიორთა კრების კომპეტენციას განეკუთვნება ვალდებულებათა აღება, რომლებიც ცალკე ან მთლიანად აღემატება საზოგადოების აქტივების ღირებულების 50%-ს.

14. თავისთავად, „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული კომპეტენციების გამიჯვნა დირექტორსა და სხვა კორპორაციული მართვის ორგანოებს შორის ძირითადად დისპოზიციური ხასიათისაა. დირექტორის უფლებამოსილებას, კანონთან ერთად, განსაზღვრავს კორპორაციის დოკუმენტები. მაგალითად, „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად, ხელმძღვანელობაზე/წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილ პირთან (პირებთან) ურთიერთობები კანონის გარდა რეგულირდება საზოგადოების წესდებითა და მასთან (მათთან) დადებული ხელშეკრულებებით; კანონის 47-ე მუხლის მე-3 პუნქტი უშვებს შესაძლებლობას, რომ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორებმა წესდებით დაადგინონ დირექტორის კომპეტენცია. ამასთანავე, კანონის 55-ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტი სააქციო საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭოს ანიჭებს დირექტორის უფლებამოსილების ფარგლების დადგენის კომპეტენციას.

15. მნიშვნელოვანია, იმ ფაქტის აღნიშვნაც, რომ „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „თ“, „ი“ და „კ“ ქვეპუნქტების მიხედვით, წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირის რეგისტრაცია ხდება სამეწარმეო რეესტრში. აღნიშნული ემსახურება მესამე პირების ინფორმირებულობას. მესამე პირებს, კონტრაგენტებს, შესაძლებლობა აქვთ, ჰქონდეთ ინფორმაცია ამა თუ იმ მეწარმე სუბიექტის წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირების შესახებ.

16. ასევე, აღსანიშნავია, რომ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2009 წლის 31 დეკემბრი ს № 241 ბრძანებით დამტკიცებული „მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირთა რეგისტრაციის შესახებ“ ინსტრუქციის მე-7 მუხლის მე-4 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, იურიდიული პირის მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირთა რეესტრიდან ამონაწერში აისახება „ინფორმაცია წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირების შესახებ, ასევე მათი უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, შეზღუდვის არსებობის შემთხვევაში“. მიუხედავად იმისა, რომ დასახელებული ბრძანება ითვალისწინებს შეზღუდული უფლებამოსილების რეესტრში დარეგისტრირების შესაძლებლობას, ეს ერთი მხრივ, ვერ ამოწურავს უფლებამოსილების შესაძლო შეზღუდვის თაობაზე სრულ ინფორმაციას და მეორე მხრივ, თავისთავად არ გულისხმობს კონტრაგენტის მიერ უფლებამოსილების შეზღუდვის ზუსტი ფარგლების ცოდნის აუცილებლობას.

17. კომპანიის დირექტორის არაკეთილსინდისიერი მოქმედება, თავისთავად, წარმოადგენს ნებისმიერი მეწარმე სუბიექტის ბუნებრივ, გარდაუვალ რისკს. ასეთი რისკის დასაზღვევად მოცემულია კიდეც „მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონში სხვადასხვა ნორმები, მაგალითად, კანონის მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით, დირექტორი არ შეიძლება პარტნიორთა თანხმობის გარეშე ეწეოდეს იგივე საქმიანობას, რასაც კომპანია (ინტერესთა კონფლიქტი).

18. ამავე დროს, „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-10 პუნქტის მიხედვით, ყოველ პარტნიორს აქვს წლიური ანგარიშის ასლისა და საზოგადოების ყველა პუბლიკაციის მიღების უფლება. ამასთანავე, მას უფლება აქვს, შეამოწმოს წლიური ანგარიშების სისწორე და ამ მიზნით გაეცნოს საზოგადოების დოკუმენტაციას უშუალოდ ან აუდიტორის მეშვეობით და საწარმოს ორგანოებს მოსთხოვოს განმარტებები წლიური ანგარიშის წარდგენის შემდეგ, ამ ანგარიშის დამტკიცებამდე. გარდა ამისა, ზემოაღნიშნული კანონი იძლევა იმის საშუალებას, რომ პარტნიორის მიერ საწარმოს კონტროლის მექანიზმები გაფართოვდეს, რაც სათანადოდ უნდა აისახოს წესდებაში.

19. მეწარმე სუბიექტთან გარიგების დადება მუდმივად არ უნდა იყოს დაკავშირებული რისკთან, რომ დირექტორის უფლებამოსილება შესაძლოა შეზღუდული აღმოჩნდეს. მესამე პირი, რომელიც შედის საწარმოსთან სამოქალაქოსამართლებრივ ურთიერთობაში, არ არის ვალდებული, შეამოწმოს საწარმოს შიდაკორპორაციული დოკუმენტები. მესამე პირებს უნდა შეეძლოთ დამატებითი შემოწმებებისა და დოკუმენტაციის მოძიების გარეშე მიიჩნიონ, რომ საწარმოს დირექტორი უფლებამოსილია, დადოს გარიგება საწარმოს სახელით. შეუძლებელი იქნებოდა ეფექტიანი სამოქალაქო ბრუნვის არსებობა, თუ ყველა კონტრაგენტს მოვთხოვდით გარკვეულიყვნენ კონკრეტული საწარმოს შიდა პროცედურებში და საწარმოს ორგანოებს შორის უფლებამოსილებების გამიჯვნაში. ასეთი მიდგომა დააბრკოლებდა გარიგებების მარტივად და ეფექტიანად დადების შესაძლებლობას და მნიშვნელოვნად გაზრდიდა მხარეების ტრანზაქციულ ხარჯებს.

20. ასევე, უნდა აღინიშნოს, რომ სამეწარმეო საქმიანობის მარეგულირებელი კანონმდებლობის მოთხოვნები ვრცელდება მეწარმე სუბიექტებს შორის დადებულ გარიგებასთან მიმართებით იმ შემთხვევაშიც, როდესაც გარიგების მხარე არის უცხო ქვეყნის რეზიდენტი. გარდა ამისა, სადავო ნორმის მოქმედების ფარგლებში ექცევა გარიგება, რომელიც დადებულია მეწარმე სუბიქტსა (რომელიც წარმოდგენილია წარმომადგენლით) და ფიზიკურ პირს შორის. როგორც წესი, ასეთ შემთხვევაში, წარმომადგენლის უფლებამოსილების ფარგლების შემოწმების ფაქტობრივი შესაძლებლობა კონტრაგენტს შეზღუდული აქვს, რამდენადაც სათანადო ინფორმაციის მოპოვება ან/და მისი გადამოწმება შესაძლოა მრავალ სირთულესთან იყოს დაკავშირებული. შესაბამისად, კონტრაგენტის მიმართ ვალდებულების დაწესება, რომ მან გადაამოწმოს საჯაროდ ხელმისაწვდომი ინფორმაცია, მათ შორის, საწარმოს წესდება, შეაფერხებდა სამეწარმეო ურთიერთობებს, გაართულებდა ამ ურთიერთობებიდან გამომდინარე შედეგების განჭვრეტას.

21. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გარიგება, რომელიც დადებულია საწარმოს ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის მონაწილეობით, როგორც წესი, უნდა გათანაბრდეს წარმომადგენლის უფლებამოსილების ფარგლებში დადებულ გარიგებასთან. კეთილსინდისიერ კონტრაგენტს არ შეიძლება დაეკისროს ვალდებულება, გაერკვეს, მართლაც აქვს თუ არა წარმომადგენელს კონკრეტული გარიგების დადების უფლებამოსილება. ამგვარად, სამოქალაქო ბრუნვის ინტერესებიდან გამომდინარე, კეთილსინდისიერი კონტრაგენტის ინტერესების დაცვის მიზნით, სანამ საპირისპირო დადასტურდება, უნდა არსებობდეს პრეზუმფცია, რომ კონტრაგენტმა არ იცოდა შეზღუდული უფლებამოსილების შესახებ.

22. მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობა შესაძლებლობას აძლევს მეწარმეს, სამეწარმეო რეესტრის ამონაწერში მიუთითოს ხელმძღვანელი პირის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, მხოლოდ ამონაწერი არ არის საკმარისი წარმომადგენლის უფლებამოსილების ფარგლების დასადგენად.

23. როგორც აღინიშნა, მეწარმის გადაწყვეტილებით ხელმძღვანელის/წარმომადგენელის უფლებამოსილება შეიძლება შეიზღუდოს ზოგადად (მაგალითად, გარიგების საგნის ან მისი მოცულობის მიხედვით) ან კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ამონაწერი არ შეიცავს ინფორმაციას წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, ხელმძღვანელის/წარმომადგენელის უფლებამოსილება შეიძლება, ზოგადად, შეზღუდული იყოს წესდებით ან საწარმოს (პარტნიორების) გადაწყვეტილებით კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით. შესაბამისად, უფლებამოსილების ფარგლების შემოწმების მიზნით, კონტრაგენტი იძულებული იქნება, გაერკვეს საწარმოს შიდა პროცედურულ საკითხებში და უფლებამოსილებების განაწილებაში, შეისწავლოს საწარმოს წესდება ან საწარმოდან გამოითხოვოს რწმუნება, ცნობა, რომ წარმომადგენელი უფლებამოსილია დადოს კონკრეტული გარიგება.

24. სამეწარმეო რეესტრის ამონაწერში ან საწარმოს წესდებაში მოცემული ინფორმაცია წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის თაობაზე და ის ფაქტი, რომ წესდება სამეწარმეო რეესტრში რეგისტრაციის საშუალებით საჯაროდ არის ხელმისაწვდომი, დამოუკიდებლად არ გულისხმობს, რომ კონტრაგენტმა „იცოდა“ უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. მართალია, კანონმდებლობა შესაძლებლობას აძლევს მეწარმეს, ხელმძღვანელი/წარმომადგენელი პირის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ მიღებული გადაწყვეტილება გახადოს საჯარო (სამეწარმეო რეესტრში გაკეთებული ჩანაწერის ან საკუთარი წესდების საჯაროდ გამოქვეყნების გზით), მაგრამ წარმომადგენლის შეზღუდული უფლებამოსილების შესახებ „ცოდნა“, რომელიც შემდგომ შესაძლოა გარიგების ბათილობის საფუძველი გახდეს, გულისხმობს არა ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას, არამედ კონტრაგენტის მიერ ინფორმაციის ფაქტობრივ ფლობას, გარიგების დადების მომენტისთვის კონტრაგენტის ხელთ არსებულ ინფორმაციას. ნორმა არ გულისხმობს შემთხვევებს, როდესაც კონტრაგენტს „შეეძლო სცოდნოდა“ უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ.

25. ცოდნის კომპონენტის არსებობა განაპირობებს კეთილსინდისიერი კონტრაგენტების დაცვას. კერძოდ, თუ მივიჩნევთ, რომ საეჭვო შეიძლება გახდეს გარიგება, როდესაც კონტრაგენტს უნდა სცოდნოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, კონტრაგენტი თავის დაზღვევის მიზნით, ვალდებული იქნება, ამოწმოს საზოგადოების შიდაკორპორაციული დოკუმენტები და დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესაძლო შემთხვევები. ამის დაშვება საფუძველს გამოაცლიდა სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას და გაუმართლებლად გაართულებდა სამოქალაქო გარიგებების დადებას.

26. მოცემული დავის ფარგლებში შეუძლებელია ამომწურავად განისაზღვროს ყველა გარემოება ან წინა პირობა, რომელიც შეიძლება მიუთითებდეს კონტრაგენტის ინფორმირებულობაზე. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ სადავო ნორმაში სიტყვა „იცოდა“ მიემართება ისეთ შემთხვევებს, როდესაც კონტრაგენტი ინფორმირებული იყო უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. მაგალითისთვის, აქ შესაძლოა მოაზრებული იყოს ისეთი შემთხვევა, როდესაც კონტრაგენტს უშუალოდ მეწარმისგან (მისი პარტნიორებისგან) აქვს მიღებული შეტყობინება/ინფორმაცია ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. თუ ამგვარი შეტყობინების მიუხედავად, კონტრაგენტი მაინც დადებს გარიგებას, ასეთი გარიგება შეიძლება ბათილად იქნე ს ცნობილი.

27. საგულისხმოა, რომ „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, გარიგების დადებიდან 18 თვის ფარგლებში მისი ბათილად ცნობა სწორედ ზემოთ მოყვანილი პირობების გათვალისწინებით არის დაშვებული. სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა ეჭვქვეშ ასეთი შესაძლებლობის მხოლოდ 18 თვით შემოფარგვლის გამო დგას.

28. გასათვალისწინებელია, რომ სადავო ნორმა მოქცეულია ხელმძღვანელობისა და წარმომადგენლობის განმსაზღვრელი ნორმის (მე-9 მუხლი) ფარგლებში და მის შინაარსზე მსჯელობისას ყურადღება უნდა გამახვილდეს კორპორაციული მართვის არსზე, რადგან შეუძლებელია ხელმძღვანელობისა და წარმომადგენლობის უფლებამოსილებაზე და უფლებამოსილების შეზღუდვაზე მსჯელობა კორპორაციული მართვის ელემენტებისა და ძირითადი პრინციპების გათვალისწინების გარეშე.

29. კორპორაციასა (საწარმოს) და მის ხელმძღვანელებს შორის ურთიერთობა კორპორაციის წინაშე ხელმძღვანელთა მრავალმხრივ და მრავალფეროვან მოვალეობებს მოიცავს. კორპორაციული მართვის მნიშვნელოვან ელემენტს წარმოადგენს საწარმოთა ხელმძღვანელების საქმიანობაზე პარტნიორთა (ან საამისოდ უფლებამოსილი ორგანოს, მაგალითად, სამეთვალყურეო საბჭოს) მხრიდან კონტროლის გამართული სისტემის არსებობა, რათა არ მოხდეს ხელმძღვანელთა მხრიდან სამართავად მინდობილი ქონების ბოროტად გამოყენება, რომლის საფრთხეც რეალურია. კორპორაციული მართვა წარმოადგენს სხვადასხვა, ერთმანეთთან დაკავშირებული ელემენტების სისტემას და იგი კონტროლის განხორციელების შედეგად გამოვლენილ დარღვევაზე ხელმძღვანელი ორგანოების შესაბამისი პასუხისმგებლობის ელემენტებსაც მოიცავს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ხელმძღვანელთა პასუხისმგებლობის ინსტიტუტის მთავარი მიზანი საწარმოს ქონების დაცვა, ზიანის თავიდან აცილებაა, თუმცა, ამავდროულად, გაუმართლებლად არ უნდა შეიზღუდოს მათი მოქმედების თავისუფლება.

30. დირექტორის ვალდებულებები პარტნიორთა მიმართ, აგრეთვე მისი უფლებამოსილებების კანონისმიერი და სახელშეკრულებო შეზღუდვები სწორედ ის მექანიზმებია, რითაც პარტნიორს ეძლევა შესაძლებლობა, აკონტროლოს დირექტორის და, შესაბამისად, საწარმოს საქმიანობა. თუმცა, როგორც ნებისმიერი წარმომადგენლობისას, აქაც არსებობს რისკი, რომ წარმომადგენელმა იმოქმედოს საკუთარი და არა წარმოდგენილის ინტერესების შესაბამისად. აღნიშნული რისკის საკანონმდებლო დონეზე სრულად აღმოფხვრა, შესაძლებელია მიუღწეველი მიზანი იყოს და მხარეებმა კონკრეტული კონტექსტის მიხედვით, ხელშეკრულებით თავად უნდა განსაზღვრონ როგორ ახდენენ ამ რისკების დაზღვევას.

31. განსახილველ შემთხვევაში სადავო ნორმა წარმოადგენს საზოგადოების კორპორაციული მართვის სისტემის შემზღუდველ მექანიზმს და ადგენს ჩამკეტ ვადას შეზღუდული უფლებამოსილების მქონე კორპორაციული მართვის ორგანოს მიერ განხორციელებულ გარიგებასთან დაკავშირებით.

32. სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი რეგულირება წარმოადგენს ჩარევას კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცულ საკუთრების უფლებაში იმდენად, რამდენადაც მეწარმე სუბიექტს – მესაკუთრეს ეზღუდება შესაძლებლობა, ნამდვილი ნების შესაბამისად განკარგოს საკუთრება და მოითხოვოს გარიგების ბათილობა მისი ნების საწინააღმდეგოდ განკარგვის შემთხვევაში.

33. ჩარევა არაკონსტიტუციურია, თუ არ შეესაბამება კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მოთხოვნებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „მოთხოვნას წარმოადგენს შეზღუდვის პროცესში საკუთრების უფლების არსის შენარჩუნება: კანონმდებლის მიერ საკუთრების უფლების შეზღუდვისას არ უნდა დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი. საკუთრების უფლება, რომელიც კანონმდებლის მიერ განსაზღვრებად უფლებას წარმოადგენს, კანონმდებლის მიერ საკუთრების შინაარსისა და ფარგლების განსაზღვრის შედეგად არ უნდა გადაიქცეს უფლებად, რომელიც უმეტესწილად სწორედ საკანონმდებლო რეგულირებაზე იქნება დამოკიდებული. საბოლოო ჯამში, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული დაცული სფეროს ძირითადი არსის გამოფიტვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-57).

34. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად, კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ საკუთრების უფლების შეზღუდვა დაიშვება მხოლოდ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისადმი ვიწროდ მიზანმიმართული შეზღუდვის არსებობის შემთხვევაში. „საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისთვის საჭიროა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებით განპირობებული შეზღუდვის წესის კანონით რეგლამენტირება. სწორედ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობა იძლევა საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ლეგიტიმაციას. ამასთანავე, საკუთრების უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა საჯარო ინტერესის შემადგენელი კომპონენტები თითოეულ შემთხვევაში ნათლად და მკაფიოდ უნდა ჩამოაყალიბოს. მხოლოდ ამგვარი მიდგომის შედეგად არის შესაძლებელი ჩარევის თანაზომიერების დაცვა. დაუშვებელია უფლების უფრო მეტად შეზღუდვა, ვიდრე ამას თითოეულ, ცალკე აღებულ შემთხვევაში მოითხოვს საჯარო ინტერესი (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-58).

35. განსახილველ შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს, არსებობს თუ არა შესაბამისი ღირებულება, წონადი ინტერესი, რითაც განპირობებული იქნებოდა მეწარმის მიერ ბათილობის მოთხოვნის 18 თვით შემოფარგვლა. კერძოდ, უნდა დადგინდეს, არსებობს თუ არა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება, რითაც განპირობებულია ზემოაღნიშნულ შემთხვევებში გარიგების ხანდაზმულობის 18-თვიანი ვადით შემოფარგვლა.

36. მოპასუხე მიუთითებს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი ვადის გაუქმება დაარღვევს სამოქალაქო ბრუნვის და კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის სტაბილურობას, რაც, თავის მხრივ, უარყოფითად აისახება, ერთი მხრივ, სახელმწიფოს ეკონომიკურ სტაბილურობაზე, ხოლო, მეორე მხრივ, საზოგადოებრივ სიმშვიდეზე.

37. სასამართლო იზიარებს მოპასუხის არგუმენტს, რომ სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობა და კეთილსინდისიერი კონტრაგენტის ინტერესების დაცვა წარმოადგენს აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებით განპირობებულ ლეგიტიმურ მიზნებს, რაც, ზოგადად, შესაძლებელია იყოს საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის გამამართლებე ლი საფუძველი. სასამართლო ასევე ეთანხმება მოპასუხეს, რომ, ზოგადად, ხანდაზმულობის ვადის დაწესებით, სადავო ნორმა ეფექტურად იცავს კეთილსინდისიერი კოტრაგენტის ინტერესებს უსაფუძვლო სარჩელებისგან, რასაც შეიძლება ადგილი ჰქონდეს ასეთი ვადის არარსებობის შემთხვევაში.

38. საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშინა, რომ „...როდესაც ხანგრძლივი დროა გასული იმ მოვლენიდან, რომელმაც სადავო გარემოებები წარმოშვა, მაღალია ალბათობა, რომ მტკიცებულებები, რომლებიც ადრე არსებობდა, შეიძლება დაკარგული ან სახეშეცვლილი იყოს, ასევე გაფერმკრთალდება მოწმეთა მეხსიერება, რომელთა ჩვენებებს სასამართლო დავის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, გაიზრდება სავარაუდო, არასანდო მტკიცებულებათა რიცხვი. შედეგად, მეტი ალბათობით, შეიქმნება ნიადაგი საქმის ფაქტობრივი გარემოებების არაობიექტური შეფასებისათვის. ხანდაზმულობის ვადა წარმოადგენს მცდელობას, დაიცვას მხარეები ასეთი საფრთხეებისგან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21). ამასთანავე, რაც უფრო მეტი დროა გასული სადავოდ გამხდარი მოვლენებიდან, მით უფრო დიდია დაინტერესებული პირის კანონიერი ინტერესების დარღვევის რისკი.

39. „ზემოაღნიშნული რისკები, ცალკეულ შემთხვევაში, შესაძლოა მეტი საფრთხის მატარებელი აღმოჩნდეს მოპასუხე მხარისთვის. ხანგრძლივი დროის შემდეგ დავის განახლება მათ ავტომატურად აყენებს საჭიროების წინაშე, ხელახლა მოიძიონ მტკიცებულებები, რომლებიც მათი პოზიციის მართებულე ბას დაადასტურებდა, რაც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, შესაძლოა რთული ან შეუძლებელიც იყოს – მტკიცებულებები შესაძლოა ბუნებრივად აღარ არსებობდეს ან არასათანადო იყოს. შედეგად, მოპასუხემ შესაძლოა საკუთარი ინტერესი ვერ დაიცვას უტყუარი მტკიცებულებების არარსებობის გამო. შესაბამისად, ხანდაზმულობის ვადის ერთ-ერთი მიზანია მხარის ინტერესების დაცვა იმ პროცესის ნაწილად გახდომისაგან, რომელშიც პოზიციის დაცვა რთული ან შეუძლებელია მოთხოვნის სიძველის მიზეზით” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-22).

40. მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმას გააჩნია ლეგიტიმური მიზანი, ეს თავისთავად არ არის საკმარისი სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის დასადგენად. ამისათვის აუცილებელია არსებობდეს ლოგიკური კავშირი საკანონმდებლო რეგულირებასა და მისაღწევ მიზანს შორის. ამასთანავე, სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა უნდა იყოს პროპორციული და არსებობდეს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ უფლებასა და საპირწონე ინტერესს შორის.

41. ერთი მხრივ, კანონმდებელი არ უნდა აწესებდეს ხანდაზმულობის გაუმართლებლად ხანგრძლივ ვადას, რაც შემდეგ შექმნის შესაძლებლობას, რომ ნებისმიერი გარიგება გახდეს სადავო და კეთილსინდისიერმა კონტრაგენტმაც კი ვერ შეძლოს თავის დაცვა. მეორე მხრივ, ის არ უნდა იყოს არაგონივრული, აშკარად მცირე, არ უნდა გამორიცხავდეს დაინტერესებული პირის კანონიერი ინტერესების დაცვის შესაძლებლობას.

42. უნდა აღინიშნოს, რომ სადავო ნორმა კეთილსინდისიერი კონტრაგენტის ინტერესების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას შეიცავს. ნორმაში ცოდნის ელემენტის არსებობის გათვალისწინებით, გარიგების გაბათილება იმ პირობებშიც კი შეუძლებელია, როდესაც საწარმოს დირექტორს არ ჰქონდა მოცემული გარიგების მეწარმის სახელით დადების უფლებამოსილება (შეზღუდული ჰქონდა უფლებამოსილება), მაგრამ კონტრაგენტი ამ ფაქტის მიმართ კეთილსინდისიერია.

43. ამავე დროს, საკუთარი უფლებების დაცვის მიზნით, მეწარმე არათანაზომიერად არ უნდა იყოს შეზღუდული უფლებაში, მოითხოვოს გარიგების ბათილობა, თუ მისი წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვა არ იწვევს ეჭვს და კონტრაგენტისთვის ერთმნიშვნელოვნად ცნობილი იყო, რომ წარმომადგენელი არ იყო უფლებამოსილი, დაედო გარიგება.

44. სადავო ნორმის კონსტიტუციორობის შეფასებისას უნდა შემოწმდეს, გამართლებულია თუ არა სადავო ნორმით განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადის არსებობა იმ შემთხვევაში, როდესაც საწარმოს ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის და კონტრაგენტის არაკეთილსინდისიერი ან მართლსაწინააღმდეგო ქმედების შედეგად, მეწარმე სუბიექტმა დაკარგა შესაძლებლობა, განაცხადოს გარიგების ბათილობის თაობაზე.

45. კონტრაგენტი, მართალია, არ არის ვალდებული, ამოწმოს წესდება ან სხვა შიდაკორპორაციული დოკუმენტები და დაადგინოს ნამდვილად შეუზღუდავია თუ არა დირექტორის უფლებამოსილება დადოს კონკრეტული გარიგება, მაგრამ თუ მისთვის ერთმნიშვნელოვნად ცნობილი გახდება (მაგალითად, მეწარმისგან (პარტნიორისგან) მიღებული შეტყობინების შედეგად) წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ და მაინც დადებს გარიგებას, კონტრაგენტი არ ჩაითვლება ბრუნვის კეთილსინდისიერ მონაწილედ.

46. სადავო ნორმა, შესაძლოა ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს – გარიგების დადების გამარტივებას და ყოველი გარიგების საეჭვოობის გამორიცხვას, თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, იმის გათვალისწინებით, რომ გარიგების ბათილობისთვის მხოლოდ 18 თვეა განსაზღვრული, სადავო ნორმა არაპროპოციულად მძიმე ტვირთს აკისრებს მეწარმეს.

47. როგორც უკვე აღინიშნა, მეწარმეს (პარტნიორს) გააჩნია შესაძლებლობა (და ვალდებულებაც), სათანადო ზედამხედველობა გაუწიოს წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილ პირს. ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის დანიშვნიდან გამომდინარე, რისკის კეთილსინდისიერ კონტრაგენტებზე გადანაწილება არსებითად არასწორი იქნებოდა და საფრთხეს შეუქმნიდა სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას. მაგრამ, ამავე დროს, სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის უზრუნველყოფის მიზნით, კანონმდებელი არც მეწარმე სუბიექტს უნდა აკისრებდეს არათანაზომად, მძიმე ტვირთს.

48. საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ „...ხანდაზმულობის ვადა დაარღვევდა ინტერესთა შორის სამართლიან ბალანსს დაინტერესებული პირების საზიანოდ, თუ ის იმდენად აშკარად, არაგონივრულად მცირე, ხანმოკლე იქნებოდა, რომ ობიექტურად არასაკმარისი აღმოჩნდებოდა უფლების გამოყენებისა და დაცვისადმი კეთილსინდისიერად განწყობილი პირებისათვის, რითაც მათ არათანაზომადად უფრო მძიმე ტვირთს დააკისრებდა...“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34). სასამართლომ მიიჩნია, რომ „....5 წელი შეიძლება ჩაითვალოს მინიმალურ, თუმცა ობიექტურად საკმარის, გონივრულ, განჭვრეტად ვადად დაინტერესებული პირებისთვის გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შესაძლებლობის გამოყენებისთვის და, შესაბამისად, ინტერესთა შორის ბალანსის შენარჩუნებისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34).

49. ზემოაღნიშნულ საქმეზე სასამართლოს შეფასების საგანს წარმოადგენდა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული 5- წლიანი ხანდაზმულობის ვადა, რომელიც აითვლებოდა არა სადავო გარემოებების (ან გარიგების) წარმოშობიდან, არამედ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებიდან. რაც შეეხება სადავო ნორმით გათვალისწინებულ ხანდაზმულობის 18- თვიან ვადას, მისი დინება გარიგების დადების მომენტიდან იწყება. უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ და ბევრად მეტია ალბათობა, რომ პირმა შეიტყოს მისი არსებობის შესახებ, ვიდრე კონკრეტული გარიგების დადების შემთხვევაში.

50. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ გაუმართლებელია გარიგების ბათილად ცნობის ესოდენ ხანმოკლე ხანდაზმულობის ვადით შემოფარგვლა იმ პირობებში, როდესაც მეწარმის (პარტნიორის) მხრიდან ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის საქმიანობაზე სათანადო ზედამხედველობის, კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით მისი უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ კონტრაგენტისთვის ინფორმაციის მიწოდების მიუხედავად, გარიგების ხელმომწერთა არაკეთილსინდისიერი (და შესაძლოა მართლსაწინააღმდეგო) ქმედების შედეგად, გარიგების შესახებ ინფორმაცია მეწარმისთვის დაფარული, ხელმიუწვდომელი ხდება.

51. საკონსტიტუციო სასამართლო არ გამორიცხავს გარიგების ბათილობისთვის, ზოგადად ხანდაზმულობის ვადის დაწესების მიზანშეწონილობას. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ხანდაზმულობის ვადა არის აშკარად მცირე, რადგან ძალიან მაღალია იმის ალბათობა, რომ მეწარმე სუბიექტმა ვერ შეძლოს ინფორმაციის მიღება საკუთარ ქონებასთან დაკავშირებით, უფლებრივი მდგომარეობის შეცვლის თაობაზე.

52. ამავე დროს, ის გარემოება, რომ გარიგების დადებისას კონტრაგენტმა იცოდა ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ ყოველთვის არ უნდა გახდეს ბათილობის საფუძვლი.

53. თუ ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილება შეზღუდულია ზოგადად ან კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით, მათ შორის, იმ შემთხვევაში, როდესაც დადებული გარიგება სცდება საწარმოს საქმიანობის სფეროს, მეწარმე (პარტნიორი) უფლებამოსილი უნდა იყოს, განაცხადოს ბათილობის შესახებ, თუ დამტკციდება, რომ გარიგების დადების ფაქტი მისთვის უცნობი იყო. გაუმართლებელია ბათილობის მოთხოვნა მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ კონტრაგენტისთვის ცნობილი იყო შეზღუდვის შესახებ. ასეთი უფლება მეწარმეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა წარმოეშვას, თუ დამტკიცდება, რომ ხელმძღვანელის/წარმომდგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობის მექანიზმების არსებობის მიუხედავად, გარიგების შესახებ ინფორმაცია მისთვის არ იყო ცნობილი.

54. ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის დანიშვნისას მეწარმე სუბიექტი უნდა აცნობიერებდეს რისკს, რომელიც ასეთ გადაწყვეტილებას შეიძლება ახლდეს თან. ამ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული რისკის შემცირება მეწარმის ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობაზე ქმედითი მექანიზმების დაწესებით არის შესაძლებელი. საწარმოში ზედამხედველობის მექანიზმების არარსებობა ან საწარმოს საქმიანობაში მეწარმის (პარტნიორების) არასათანადო ჩართულობა უნდა გამორიცხავდეს მესამე პირისთვის პრეტენზიის წაყენების მოთხოვნის უფლებას.

55. სადავო ნორმაში აღწერილი ქმედებები, რიგ შემთხვევებში სისხლისსამართლებრივი ქმედების შემცველიც შეიძლება აღმოჩნდეს. მაგალითად, იმ შემთხვევაში, როცა გარიგება იდება მეწარმე სუბიექტის დირექტორისათვის ფულის, ფასიანი ქაღალდის, სხვა ქონების ან ქონებრივი მომსახურების ან სხვა რაიმე არამართლზომიერი უპირატესობის შეთავაზების გზით, ეს ქმედება შეიცავს სისხლის სამართლის კოდექსის 221-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის – კომერციული მოსყიდვის ნიშნებს.

56. მოცემულ შემთხვევაში არ იკვეთება, თუ რა საჯარო ინტერესს უნდა ემსახურებოდეს ისეთი გარიგების ნამდვილ გარიგებად ტრანსფორმაცია, რომელსაც საფუძვლად სისხლის სამართლებრივი დანაშაული უდევს.

57. არსებული კონსტიტუციურ-სამართლებრივი წესრიგის პირობებში გაუმართლებელი იქნებოდა კონსტიტუციის 21-ე მუხლს დაეცვა ისეთი ქონებრივი სიკეთე, რომელიც დანაშაულებრივი გზით მოიპოვა ამა თუ იმ პირმა. ამასთან დაკავშირებით საკონსტიტუციო სასამართლო თავის ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში აღნიშავს, რომ 21-ე მუხლი იცავს საკუთრებას, აქ იგულისხმება მხოლოდ კანონიერი საკუთრება. უკანონო საკუთრება 21-ე მუხლით დაცულ სფეროში ვერ ექცევა, რადგან ამ დროს თავად საკუთრების უფლების არსებობაა საეჭვო. „ საკუთრების უფლების კანონიერებას საფუძველშივე განსაზღვრავს მისი კანონიერად შეძენის ფაქტი. ზუსტად ეს გარემოებაა გადამწყვეტი კანონიერი საკუთრების უფლების არსებობისთვის.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის № 1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-14 ).

58. ამგვარად, კონტრაგენტის მიერ დანაშაულებრივი გზით დადებული გარიგებით მიღებული სარგებელი არ წარმოადგენს არც საკუთრების უფლებით დაცულ ღირებულებას და არც რაიმე სხვა ინტერესს, რომელიც შეიძლება გამოდგეს მეწარმე სუბიექტის საკუთრების უფლების შეზღუდვის საპირწონედ.

59. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმა უკავშირდება სისხლის სამართლის დანაშაულის გზით დადებული ხელშეკრულებების ბათილობას, ის არ წარმოადგენს კეთილსინდისიერი კონტრაგენტების დაცვის გარანტიას. ამგვარი ნორმატიული შინაარსით სადავო ნორმა შეეხება მხოლოდ ისეთ შემთხვევებს, როდესაც სახეზეა ცალკეული პირების სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა. ასეთ შემთხვევებში კი გამორიცხულია კეთილსინდისიერი კონტრაგენტების დაცვის ინტერესი, რადგან, როდესაც დგება პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა უკანონო მეთოდებით მეწარმე სუბიექტთან გარიგების დადების საფუძველზე, per se ივარაუდება, რომ სახეზეა არაკეთილსინდისიერი ბრუნვის მონაწილე.

60. იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ ხანდაზმულობის ვადები, თავის მხრივ, დაწესებულია სისხლის სამართლის დანაშაულებზეც, კეთილსინდისიერი კონტრაგენტები დაცული არიან ხანგრძლივი დროის შემდეგ უსაფუძვლო სარჩელებისა თუ მოთხოვნებისაგან.

 61. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ განსახილველ საქმეზე დავის საგანს არ წარმოადგენს ცალკეული დანაშაულის სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობა. თუმცა ის გარემოება, რომ დანაშაულის ხანდაზმულობის ვადის ფარგლებში ხდება პირის მიერ დანაშაულებრივი გზით მიღებული ქონების ერთგვარი „ლეგიტიმაცია“, ქმნის რისკებს, რომ გაუმართლებლად მოხდება მეწარმე სუბიექტის საკუთრების უფლების შეზღუდვა. იმ შემთხვევაში, როდესაც დანაშაული ხანდაზმული არ არის, დგება პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა და სადავო ნორმა ქმნის სამართლებრივ ბარიერს, რათა მეწარმე სუბიექტი აღდგეს პირვანდელ მდგომარეობაში, დაიბრუნოს ის ქონება ან სარგებელი, რაც დაკარგა დანაშაულებრივი ხელშეკრულების დადების შედეგად.

62. ამდენად, სასამართლო აღნიშნავს, რომ არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელსაც შეიძლება ემსახურებოდეს სადავო ნორმა იმ შემთხვევაში, როდესაც ის უკავშირდება სისხლისსამართლებრივი დანაშაულის გზით დადებულ ხელშეკრულებას.

63. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა, ერთი მხრივ, არ წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნების მიღწევის თანაზომიერ საშუალებას, არ ადგენს რა სამართლიან ბალანსს და, ამგვარად, არაპროპორციულია იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზე არ არის სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნები და ლეგიტიმურ მიზნად განიხილება სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის ინტერესები. ხოლო, მეორე მხრივ, როდესაც სახეზეა სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნები, არ არსებობს აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება, რომლითაც გამართლებული იქნებოდა საკუთრების უფლების შეზღუდვა. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა – „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტი არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

 

III

სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ” ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე” ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 25-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტების, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა” ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7, მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

 

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

ა დ გ ე ნ ს:

1. დაკმაყოფილდეს შპს „მეტალინვესტის“ კონსტიტუციური სარჩელი № 543 საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის სიტყვები – „ასეთი ხელშეკრულების დადებიდან 18 თვის განმავლობაში“ საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

2. არაკონსტიტუციური ნორმა ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი ამ გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან.

3. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან.

4. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

5. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

6. გადაწყვეტილება გამოქვეყნდეს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში”, 15 დღის ვადაში.

 

კოლეგიის წევრები:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ვახტანგ გვარამია

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი