მოცემული კაზუსიდან გამომდინარე სახეზე გვყავს კანონთან წინააღმდეგობაში მყოფი არასრულწლოვანი ბერიანიძე, რომელიც დაკავებული იქნა გადაუდებელი აუცილებლობის საფუძვლით, ნასვამ მდგომარეობაში, გვიან ღამით ხულიგნობის ჩადენისას.
იმისთვის რომ არასრულწლოვანს დაენიშნოს უფასო ადვოკატი აუცილებელია დადგენილი ყოფილიყო მისი გადახდისუუნარობა, ვფიქრობკანონიერ წარმომადგენელს უნდა დაედგინათ არასრულწლოვნის გადახდის უუნარობა. ადგილზე მისულმა წარმომადგენელმა ვ ერ წარმოადგიონა ინფორმაცია და ვერც ადვოკატი უზრუნველყო დაკავებული გამომძიებელმა მას დაუნიშნა საპროცესო წარმომადგენელი.
ასევე მოცემული კაზუსიდან ირკვევა რომ ადგილზე როცა მოიყვანეს გამოლირჩევოდა ცინიზმითა და შეურაცყოფას აყენებდა სამართალდამცავი ორგანოების მიმართ. ამის შემდეგ პროკურორმა მიმართა სასამართლოს შუამდგომლობიტ და მოითხოვა მისი პატიმრობა რასაც არ ვეთანხმები კერძოდ იმიტომ რომ გასათვალისწინებელია პირის: ასაკი, განვითარების დონე, ცხოვრების აღზრდისა და განვითარების პირობები,განათლება , ჯანმრთელობის მდგომარეობა, და ა.შ. რაც არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის 14-ე მუხლით არის გათვალისწინებული, რომ აუცილებელია არასრულწლოვნისადმი ინდივიდუალური მიდგომა და პროკურორს კაზუსიდან გამომდინარე არ გაურკვევია არასრულწლოვნის მდგომარეობა. აქვე კარგად ჩანს რომ მას არ ყავდა მშობლები იზრდებოდა მოხუც ბებია ბაბუასთან და სწავლისაგან თავისუფალ დროს მუშაობდა.ნასვამი იმიტომ იყო რომ იმ დღეს მისი პირველი ხელფასის აღება აღნიშნა. ეს ყველაფერი უნდა გაეთვალისწინებინა და მის საუკეთესზო ინტერესებზე ეზრუნა, არასრულწლოვანთა მართსაჯულების კოდექსის მე-4-ე მუხლში პირდაპირ წერია რო არასრულწლოვნების საუკეთესო ინ ტერესები პრიორიტეტულად უნდა განიხილოს პროკურორმა.
ასევე გასათვალისწინებელია მე-6-ე მუხლის პრინციპი კერძოდ არასრულწლოვანის ჰარმონიული განვითარების უფლებაპროკურორს პატიმრობამდე უნდა ეზრუნა რომ არასრულწლოვანიყველაზე მსუბუქი სასჯელით დასჯილიყო. აუცილებელი იყო არასრულწლოვნის მიმართ 8-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად განეხილათ განრიდების ან აღდგენითი მართსაჯულების ღონისძიების გამოყენება.
ვფიქრობ უმჯობესი იქნებოდა გამოყენებული ყოფილიყო აღდგენითი მართსაჯულების ღონისძიება, რომელსაც არასრულწლოვანი გააცნობიერებდა ჩადენილი ქმედებისათვის საკუთარ პასუხისმგებლოაბს, გამოასწორებდა დანაშაულის შედეგებს ან აანაზღაურებდა ზიანს.
დაკავების დროს უფლების განმარტება და ოქმის შედგენა
კანონიერია.
პირი დაკავებისთანავე უნდა იყოს ინფორმირებული თავისი უფლებების შესახებ (საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 38-ე მუხლი). ოქმის შედგენა ადგილზე სავალდებულოა.
ბრალდების წარდგენა ადვოკატის დასწრებით და პატიმრობის შუამდგომლობა
კანონიერია.
ადვოკატის მოსვლამდე არ ჩატარებულა არცერთი მნიშვნელოვანი საგამოძიებო მოქმედება (მინიმუმ, ასე ჩანს შენი აღწერიდან), და ბრალდება წარედგინა ადვოკატის თანდასწრებით. ამგვარად, დაცვის უფლება დაცულია.
პატიმრობის შეფარდების შუამდგომლობა სასამართლოში
კანონიერია, მაგრამ პროპორციულობის შეფასება საჭიროებს დეტალებს.
სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება პატიმრობის თაობაზე, რაც ნიშნავს, რომ დააკმაყოფილა პროკურორის შუამდგომლობა. მნიშვნელოვანია, ჰქონდა თუ არა სასამართლოს ალტერნატიული აღკვეთის ღონისძიება (მაგ. გირაო, გირაოს გარეშე მეთვალყურეობა და სხვ.). არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პრინციპებიდან გამომდინარე, პატიმრობა უნდა იყოს ბოლო ზომა და გამოყენებული მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში.1. პროცესუალური მოთხოვნები ძირითადად დაცულია — დაკავების ოქმი, უფლებების განმარტება, ადვოკატის გამოძახება.
2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პრინციპები — ნაწილობრივ გაუთვალისწინებელი: პირი მხოლოდ წინა დღეს გახდა სრულწლოვანი, რაც მოითხოვდა უფრო დელიკატურ მიდგომას, მათ შორის მშობლის დასწრების ფორმალური გამორიცხვის მიუხედავად.
3. სასამართლოს გადაწყვეტილება პატიმრობაზე — საეჭვოა პროპორციულობის თვალსაზრისით, თუ ალტერნატივები არ განიხილეს.
დანაშაულის ჩადენა — ერთობლივად, ეროვნულ ნიადაგზე
კვალიფიკაცია:
• დანაშაული – სისხლის სამართლის კოდექსი, მუხლი 117, ნაწილი 3, პუნქტი “დ” – ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება ჩადენილი ორი ან მეტი პირის მიმართ დისკრიმინაციული მოტივით.
• დამნაშავეთა შორის არიან:
• ხმალაძე (18 წლის) — სრულწლოვანი, სისხლის სამართლის პასუხისგება სრულად ვრცელდება.
• აბშილავა (14 წლის), ივანოვი (15 წლის) — არასრულწლოვნები, ექვემდებარებიან ა.მ.კ-ის ნორმებს.
შეფასება:
დანაშაული არის მძიმე და ჩაიდინეს წინასწარ შეთანხმებით, რაც ამძიმებს პასუხისმგებლობას. ეროვნული შეუწყნარებლობის მოტივი კიდევ უფრო ამძიმებს. ამ ეტაპზე სამართალდამცავების რეაგირება დანაშაულზე კანონიერია.
დაკავება და პოლიციის მხრიდან ძალის გამოყენება
ხმალაძის მიმართ ძალის გამოყენება:
• რადგან ხმალაძე არ ემორჩილებოდა სამართალდამცავებს, აგრესიულად იქცეოდა და იყო ფიზიკურად გაუმართლებელი წინააღმდეგობა – ფიზიკური ძალის გამოყენება და ხელბორკილის დადება შეიძლება ჩაითვალოს კანონიერად, სს საპროცესო კოდექსის 12-ე და 32-ე მუხლების საფუძველზე, თუ ეს იყო პროპორციული და აუცილებელი.
აბშილავას მიმართ პოლიციის ძალადობა:
• პოლიციელმა რამდენჯერმე სცემა სახეში, დაადო ხელბორკილი და დააწვინა წყლიან გუბეში — ეს მოქმედებები წარმოადგენს ფიზიკურ ძალადობას არასრულწლოვანზე, რომელიც ეწინააღმდეგება როგორც საპროცესო კოდექსს, ისე ა.მ.კ.-ს და ბავშვის უფლებათა კონვენციას.
• ძალის გამოყენება არასრულწლოვანზე დაშვებულია მხოლოდ უკიდურესად აუცილებელი შემთხვევაში და მხოლოდ პროპორციულად.
შეფასება:
პოლიციის მიერ არასრულწლოვანზე ჩადენილი ძალადობა უკანონოა და წარმოადგენს სამართალდარღვევას ან დანაშაულს (მაგ. სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება — სსკ მუხლი 333).
მშობლების ინფორმირება და უფლებების განმარტება შსს-ში
შეფასება:
• ა.მ.კ. მუხლი 16 და 17 პირდაპირ მოითხოვს მშობლების ინფორმირებას და მათ დასწრებას ყველა მნიშვნელოვან საგამოძიებო მოქმედებაზე.
• დაკავების მიზეზის და უფლებების განმარტება სსს კოდექსის 38-ე მუხლის 2 ნაწილის მიხედვით — კანონიერია.
• შესაბამისად, შსს-ის მოქმედება ამ ნაწილში სწორია.
ბაირამოვის დაკითხვის საკითხი — მშობლის უარი და სასამართლოს გადაწყვეტილება
ა.მ.კ. მუხლი 43:
• არასრულწლოვანი დაზარალებულის ან მოწმის დაკითხვა ხდება მხოლოდ მშობლის ან ფსიქოლოგის ან სპეციალური გამოკითხვის პირის დასწრებით, და მშობელს შეუძლია უარი თქვას დაკითხვაზე, თუკი არსებობს დასაბუთებული შიში, რომ ეს დააზიანებს ბავშვის მდგომარეობას.
სასამართლოს შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილება – კანონიერია, თუ:
• ბაირამოვის მშობელი მოითხოვდა დაცვის უზრუნველყოფას ბავშვის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის გამო,
• და სასამართლომ არ მიიჩნია ეს დაკითხვა აუცილებლად კრიტიკული მტკიცებულებისთვის.
შეფასება:
სასამართლომ მოითხოვა მაღალი სტანდარტი და ეს შეესაბამება ბავშვის საუკეთესო ინტერესების პრინციპს (ა.მ.კ. მუხლი 5). ბაირამოვის დაკითხვაზე უარის თქმა მშობლის მხრიდან იყო სრულად კანონიერად უზრუნველყოფილი უფლება, ხოლო სასამართლოს გადაწყვეტილება — შესაბამისი საერთაშორისო სტანდარტებსაც.
1) მის ბებია ბაბუას შეატყობინეს რამდენიმე საათში ანუ რამდენიმე საათში ეცნობათო -
49-ე მუხლის ნაწილი ერთი: არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი,
პროკურორი მისი დაკავებისთანავე იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა
არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა ახლო ნათესავს ან/და
არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეს.
დაუყონებლივ უნდა დაუკავშირდეს ამიტომ რამოდენიმე საათში ცნობება არ არის
სწორი.
2)ადგილზე მისულმა კანონიერმა წარმომადგენელმა ვერ წარმოადგინა
გადახდისუუნარობის შესახებ ინფორმაცია და ვერ უზრუნველყო ადვოკატით
გამომძიებელმა კი დაუნიშნა საპროცესო წარმომადგენელი. - მუხლი 15 ნაწილი 1:
სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი
ბრალდებული/მსჯავრდებული/გამართლებული და დაზარალებული
უზრუნველყოფილი არიან უფასო იურიდიული დახმარებით, თუ საქმეში არ
მონაწილეობს ამ არასრულწლოვნის მიერ აყვანილი ადვოკატი.
აქედან გამომდინარე არასრულწლოვანი უზრუნველყოფილია ადვოკატით და საერთოდ
არ არის საჭირო გადახდისუუნარობაზე ინფორმაციის წარდგენა რადგან ეგ
არასრულწლოვან მოწმე/დაზარალებულს სჭირდება ხოლო ბრალდებული გინდ
გადახდისუნარიანი იყოს მაინც აქვს უფასო დაცვის უფლება.+ 28-ე მუხლის მე-2
ნაწილის მიხედვით: თუ არასრულწლოვან
ბრალდებულს/მსჯავრდებულს/გამართლებულს ადვოკატი არ ჰყავს,
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი დაუყოვნებლივ
მიმართავს იურიდიული დახმარების სამსახურს მისთვის ადვოკატის დაუყოვნებლივ
დანიშვნის მოთხოვნით. გამომძიებელს საპროცესო წარმომადგენელი კი არ უნდა
დაენიშნა უნდა მიემართა ამ მუხლის მიხედვით იურიდიული დახმარების
სამსახურისთვუს.
3) 31-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით თუ დაკავებული არასრულწლოვანი ან
დაპატიმრებული არასრულწლოვანი უცხო ქვეყნის მოქალაქეა, მისი დაკავების ან
დაპატიმრების შესახებ უმოკლეს ვადაში და ნებისმიერ შემთხვევაში არასრულწლოვნის
დაკითხვამდე უნდა ეცნობოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს.
არასრულწლოვნის დაკავების ან დაპატიმრების თაობაზე საქართველოს საგარეო
საქმეთა სამინისტრო დაუყოვნებლივ ატყობინებს შესაბამისი ქვეყნის დიპლომატიურ
წარმომადგენლობას ან საკონსულო დაწესებულებას.
გამოცდაზე კაზუსი რომ მოვიდა იქ დამატებით ეწერა რომ დაკითხესო და შემდეგ
საელჩოს დაუკავშირდნენო ხოდა არასწორია რადგან დაკითხვამდე უნდა მომხდარიყო
დაკავშირება და + საელჩოს კი არა საგარეო საქმეთა სამინისტროს უნდა
დაკავშირებოდნენ და მერე ისინი დაუკავშირდებოდნენ შემდეგ საკონსულოს.
4) განრიდების გამოყენება მაშინ გადაწყვიტა პროკურორმა როცა წინასასამართლო
სხდომაზე პატიმრობის გამოყენებაზე სასამარტლომ უარი უხრა - როდესაც მე-9 მუხლის
მე-2 ნაწილის მიხედვით: არასრულწლოვნის მიმართ, პირველ რიგში, განიხილება
განრიდების ან აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიების გამოყენების
შესაძლებლობა და ფასდება, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებასა
და სასჯელის გამოყენებაზე უკეთ უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება ან ღონისძიება
არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან
აცილებას.
ანუ განრიდება თავიდანვე უნდა განეხილა რადგან აქ არასრულწლოვანმა ჩაიდინა
ხულიგნობა როდესაც პირველ ხელფასის აღებას აპირებდა ეს ისეთ შემთხვევას არ
წარმოადგენს როდესაც პირის მიმართ ასეთი რადიკალური ზომები უნდა იქნას
მიღებული, თან პატიმრობის შუამდგომლობა არ იყო აქ მიზანშეწონილი რადგან მე-9
მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების მიხედვით არასრულწლოვნის დაკავება,
დაპატიმრება და მისთვის თავისუფლების აღკვეთა დასაშვებია მხოლოდ როგორც
უკიდურესი ღონისძიება, ასევე დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის თავისუფლების
შეზღუდვა, თუ კანონით განსაზღვრული მიზნის მიღწევა უფრო მსუბუქი ზომის
გამოყენებით არის შესაძლებელი. ამ შემთხვევაში კი პატიმრობის გამოყენებისთვის
არცერთი საფუძველი არ არსებობდა.
(კაზუსის მოკლე შინაარსი) რუსი და ქართველი არასრუწლოვანი დააკავეს ისე აღმოცნდა
რომ ამ გამომძიებელს მეგობარი 2008 ში რუსეთთან ომში დაეღუპა და რუსები არ
უყვარდა. ამ გამმომძიებელმა დაკავების შესახებ შეატყობინა ქართველის მშობლებს
დაუყონებლივ ხოლო რუსის მშობლებს არა.
მშობლები და ადვოკატი რომ გამოცხადდნენ ამ გამომძიებლსი აცილება მოითხოვეს
მაგრამ ეს ბავშვი შეშინებული იყო და მშობელს და ადვოკატს უარი უთხრა არ
აიცილოთო ამის გამო ეს გამომძიებელი დარჩა ამ საქმეში.
1) 49-ე მუხლის ნაწილი ერთი: არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი,
პროკურორი მისი დაკავებისთანავე იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა
არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა ახლო ნათესავს ან/და
არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეს. ამ
შემთხვევაში არ დაუკავშირდა რუსის მშობლებს რაც არასწორია ხოლო არ დაკავშირების
მიზეზი იყო ის რომ ეს არასრულწლოვანი იყო რუსეთის მოქალაქე ამიტომ მე-5 მუხლის
მიხედვით აკრძალულია არასრულწლოვნის, აგრეთვე მისი კანონიერი წარმომადგენლის
პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაცია ამ შემთხვევაში კი სახეზე გვაქვს პირდაპირი
დისკრიმინაცია ეროვნული/მოქალაქეობრივი ნიშნით. გამომძიებელმა
დისკრიმინაციულად დაარღვია არასრულწლოვნის უფლებები რადგან მას არ უყვარდა
რუსები ომის გამო.
2) რაც შეეხება იმ გარემოებას რომ აცილება მოითხოვეს მშობელმა და ადვოკატმა მაგრამ
ბავშვი არ დაეთანხმა ამას და გამომძიებელი დარჩა საქმეში : მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის
მიხედვით თუ არასრულწლოვნისა და მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო
წარმომადგენლის მოთხოვნები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება, უპირატესობა იმ
მოთხოვნას ენიჭება, რომელიც მეტად შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო
ინტერესებს. ამ შემთხვევაში საქმეში იყო მიკერძოებული არაობიექტური გამომძიებელი
ამიტომ მისი აცილება არასრულწლოვნის კანონიერ ინტერესში ჯდება შესაბამისად მისი
აცილება უნდა მომხდარიყო.
მოცემული კაზუსიდან გამომდინარე სახეზე გვყავს კანონთან წინააღმდეგობაში მყოფი არასრულწლოვანი ბერიანიძე, რომელიც დაკავებული იქნა გადაუდებელი აუცილებლობის საფუძვლით, ნასვამ მდგომარეობაში, გვიან ღამით ხულიგნობის ჩადენისას.
იმისთვის რომ არასრულწლოვანს დაენიშნოს უფასო ადვოკატი აუცილებელია დადგენილი ყოფილიყო მისი გადახდისუუნარობა, ვფიქრობკანონიერ წარმომადგენელს უნდა დაედგინათ არასრულწლოვნის გადახდის უუნარობა. ადგილზე მისულმა წარმომადგენელმა ვ ერ წარმოადგიონა ინფორმაცია და ვერც ადვოკატი უზრუნველყო დაკავებული გამომძიებელმა მას დაუნიშნა საპროცესო წარმომადგენელი.
ასევე მოცემული კაზუსიდან ირკვევა რომ ადგილზე როცა მოიყვანეს გამოლირჩევოდა ცინიზმითა და შეურაცყოფას აყენებდა სამართალდამცავი ორგანოების მიმართ. ამის შემდეგ პროკურორმა მიმართა სასამართლოს შუამდგომლობიტ და მოითხოვა მისი პატიმრობა რასაც არ ვეთანხმები კერძოდ იმიტომ რომ გასათვალისწინებელია პირის: ასაკი, განვითარების დონე, ცხოვრების აღზრდისა და განვითარების პირობები,განათლება , ჯანმრთელობის მდგომარეობა, და ა.შ. რაც არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის 14-ე მუხლით არის გათვალისწინებული, რომ აუცილებელია არასრულწლოვნისადმი ინდივიდუალური მიდგომა და პროკურორს კაზუსიდან გამომდინარე არ გაურკვევია არასრულწლოვნის მდგომარეობა. აქვე კარგად ჩანს რომ მას არ ყავდა მშობლები იზრდებოდა მოხუც ბებია ბაბუასთან და სწავლისაგან თავისუფალ დროს მუშაობდა.ნასვამი იმიტომ იყო რომ იმ დღეს მისი პირველი ხელფასის აღება აღნიშნა. ეს ყველაფერი უნდა გაეთვალისწინებინა და მის საუკეთესზო ინტერესებზე ეზრუნა, არასრულწლოვანთა მართსაჯულების კოდექსის მე-4-ე მუხლში პირდაპირ წერია რო არასრულწლოვნების საუკეთესო ინ ტერესები პრიორიტეტულად უნდა განიხილოს პროკურორმა.
ასევე გასათვალისწინებელია მე-6-ე მუხლის პრინციპი კერძოდ არასრულწლოვანის ჰარმონიული განვითარების უფლებაპროკურორს პატიმრობამდე უნდა ეზრუნა რომ არასრულწლოვანიყველაზე მსუბუქი სასჯელით დასჯილიყო. აუცილებელი იყო არასრულწლოვნის მიმართ 8-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად განეხილათ განრიდების ან აღდგენითი მართსაჯულების ღონისძიების გამოყენება.
ვფიქრობ უმჯობესი იქნებოდა გამოყენებული ყოფილიყო აღდგენითი მართსაჯულების ღონისძიება, რომელსაც არასრულწლოვანი გააცნობიერებდა ჩადენილი ქმედებისათვის საკუთარ პასუხისმგებლოაბს, გამოასწორებდა დანაშაულის შედეგებს ან აანაზღაურებდა ზიანს.
დაკავების დროს უფლების განმარტება და ოქმის შედგენა
კანონიერია.
პირი დაკავებისთანავე უნდა იყოს ინფორმირებული თავისი უფლებების შესახებ (საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 38-ე მუხლი). ოქმის შედგენა ადგილზე სავალდებულოა.
ბრალდების წარდგენა ადვოკატის დასწრებით და პატიმრობის შუამდგომლობა
კანონიერია.
ადვოკატის მოსვლამდე არ ჩატარებულა არცერთი მნიშვნელოვანი საგამოძიებო მოქმედება (მინიმუმ, ასე ჩანს შენი აღწერიდან), და ბრალდება წარედგინა ადვოკატის თანდასწრებით. ამგვარად, დაცვის უფლება დაცულია.
პატიმრობის შეფარდების შუამდგომლობა სასამართლოში
კანონიერია, მაგრამ პროპორციულობის შეფასება საჭიროებს დეტალებს.
სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება პატიმრობის თაობაზე, რაც ნიშნავს, რომ დააკმაყოფილა პროკურორის შუამდგომლობა. მნიშვნელოვანია, ჰქონდა თუ არა სასამართლოს ალტერნატიული აღკვეთის ღონისძიება (მაგ. გირაო, გირაოს გარეშე მეთვალყურეობა და სხვ.). არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პრინციპებიდან გამომდინარე, პატიმრობა უნდა იყოს ბოლო ზომა და გამოყენებული მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში.1. პროცესუალური მოთხოვნები ძირითადად დაცულია — დაკავების ოქმი, უფლებების განმარტება, ადვოკატის გამოძახება.
2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პრინციპები — ნაწილობრივ გაუთვალისწინებელი: პირი მხოლოდ წინა დღეს გახდა სრულწლოვანი, რაც მოითხოვდა უფრო დელიკატურ მიდგომას, მათ შორის მშობლის დასწრების ფორმალური გამორიცხვის მიუხედავად.
3. სასამართლოს გადაწყვეტილება პატიმრობაზე — საეჭვოა პროპორციულობის თვალსაზრისით, თუ ალტერნატივები არ განიხილეს.
დანაშაულის ჩადენა — ერთობლივად, ეროვნულ ნიადაგზე
კვალიფიკაცია:
• დანაშაული – სისხლის სამართლის კოდექსი, მუხლი 117, ნაწილი 3, პუნქტი “დ” – ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება ჩადენილი ორი ან მეტი პირის მიმართ დისკრიმინაციული მოტივით.
• დამნაშავეთა შორის არიან:
• ხმალაძე (18 წლის) — სრულწლოვანი, სისხლის სამართლის პასუხისგება სრულად ვრცელდება.
• აბშილავა (14 წლის), ივანოვი (15 წლის) — არასრულწლოვნები, ექვემდებარებიან ა.მ.კ-ის ნორმებს.
შეფასება:
დანაშაული არის მძიმე და ჩაიდინეს წინასწარ შეთანხმებით, რაც ამძიმებს პასუხისმგებლობას. ეროვნული შეუწყნარებლობის მოტივი კიდევ უფრო ამძიმებს. ამ ეტაპზე სამართალდამცავების რეაგირება დანაშაულზე კანონიერია.
დაკავება და პოლიციის მხრიდან ძალის გამოყენება
ხმალაძის მიმართ ძალის გამოყენება:
• რადგან ხმალაძე არ ემორჩილებოდა სამართალდამცავებს, აგრესიულად იქცეოდა და იყო ფიზიკურად გაუმართლებელი წინააღმდეგობა – ფიზიკური ძალის გამოყენება და ხელბორკილის დადება შეიძლება ჩაითვალოს კანონიერად, სს საპროცესო კოდექსის 12-ე და 32-ე მუხლების საფუძველზე, თუ ეს იყო პროპორციული და აუცილებელი.
აბშილავას მიმართ პოლიციის ძალადობა:
• პოლიციელმა რამდენჯერმე სცემა სახეში, დაადო ხელბორკილი და დააწვინა წყლიან გუბეში — ეს მოქმედებები წარმოადგენს ფიზიკურ ძალადობას არასრულწლოვანზე, რომელიც ეწინააღმდეგება როგორც საპროცესო კოდექსს, ისე ა.მ.კ.-ს და ბავშვის უფლებათა კონვენციას.
• ძალის გამოყენება არასრულწლოვანზე დაშვებულია მხოლოდ უკიდურესად აუცილებელი შემთხვევაში და მხოლოდ პროპორციულად.
შეფასება:
პოლიციის მიერ არასრულწლოვანზე ჩადენილი ძალადობა უკანონოა და წარმოადგენს სამართალდარღვევას ან დანაშაულს (მაგ. სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება — სსკ მუხლი 333).
მშობლების ინფორმირება და უფლებების განმარტება შსს-ში
შეფასება:
• ა.მ.კ. მუხლი 16 და 17 პირდაპირ მოითხოვს მშობლების ინფორმირებას და მათ დასწრებას ყველა მნიშვნელოვან საგამოძიებო მოქმედებაზე.
• დაკავების მიზეზის და უფლებების განმარტება სსს კოდექსის 38-ე მუხლის 2 ნაწილის მიხედვით — კანონიერია.
• შესაბამისად, შსს-ის მოქმედება ამ ნაწილში სწორია.
ბაირამოვის დაკითხვის საკითხი — მშობლის უარი და სასამართლოს გადაწყვეტილება
ა.მ.კ. მუხლი 43:
• არასრულწლოვანი დაზარალებულის ან მოწმის დაკითხვა ხდება მხოლოდ მშობლის ან ფსიქოლოგის ან სპეციალური გამოკითხვის პირის დასწრებით, და მშობელს შეუძლია უარი თქვას დაკითხვაზე, თუკი არსებობს დასაბუთებული შიში, რომ ეს დააზიანებს ბავშვის მდგომარეობას.
სასამართლოს შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილება – კანონიერია, თუ:
• ბაირამოვის მშობელი მოითხოვდა დაცვის უზრუნველყოფას ბავშვის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის გამო,
• და სასამართლომ არ მიიჩნია ეს დაკითხვა აუცილებლად კრიტიკული მტკიცებულებისთვის.
შეფასება:
სასამართლომ მოითხოვა მაღალი სტანდარტი და ეს შეესაბამება ბავშვის საუკეთესო ინტერესების პრინციპს (ა.მ.კ. მუხლი 5). ბაირამოვის დაკითხვაზე უარის თქმა მშობლის მხრიდან იყო სრულად კანონიერად უზრუნველყოფილი უფლება, ხოლო სასამართლოს გადაწყვეტილება — შესაბამისი საერთაშორისო სტანდარტებსაც.
1) მის ბებია ბაბუას შეატყობინეს რამდენიმე საათში ანუ რამდენიმე საათში ეცნობათო -
49-ე მუხლის ნაწილი ერთი: არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი,
პროკურორი მისი დაკავებისთანავე იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა
არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა ახლო ნათესავს ან/და
არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეს.
დაუყონებლივ უნდა დაუკავშირდეს ამიტომ რამოდენიმე საათში ცნობება არ არის
სწორი.
2)ადგილზე მისულმა კანონიერმა წარმომადგენელმა ვერ წარმოადგინა
გადახდისუუნარობის შესახებ ინფორმაცია და ვერ უზრუნველყო ადვოკატით
გამომძიებელმა კი დაუნიშნა საპროცესო წარმომადგენელი. - მუხლი 15 ნაწილი 1:
სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი
ბრალდებული/მსჯავრდებული/გამართლებული და დაზარალებული
უზრუნველყოფილი არიან უფასო იურიდიული დახმარებით, თუ საქმეში არ
მონაწილეობს ამ არასრულწლოვნის მიერ აყვანილი ადვოკატი.
აქედან გამომდინარე არასრულწლოვანი უზრუნველყოფილია ადვოკატით და საერთოდ
არ არის საჭირო გადახდისუუნარობაზე ინფორმაციის წარდგენა რადგან ეგ
არასრულწლოვან მოწმე/დაზარალებულს სჭირდება ხოლო ბრალდებული გინდ
გადახდისუნარიანი იყოს მაინც აქვს უფასო დაცვის უფლება.+ 28-ე მუხლის მე-2
ნაწილის მიხედვით: თუ არასრულწლოვან
ბრალდებულს/მსჯავრდებულს/გამართლებულს ადვოკატი არ ჰყავს,
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი დაუყოვნებლივ
მიმართავს იურიდიული დახმარების სამსახურს მისთვის ადვოკატის დაუყოვნებლივ
დანიშვნის მოთხოვნით. გამომძიებელს საპროცესო წარმომადგენელი კი არ უნდა
დაენიშნა უნდა მიემართა ამ მუხლის მიხედვით იურიდიული დახმარების
სამსახურისთვუს.
3) 31-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით თუ დაკავებული არასრულწლოვანი ან
დაპატიმრებული არასრულწლოვანი უცხო ქვეყნის მოქალაქეა, მისი დაკავების ან
დაპატიმრების შესახებ უმოკლეს ვადაში და ნებისმიერ შემთხვევაში არასრულწლოვნის
დაკითხვამდე უნდა ეცნობოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს.
არასრულწლოვნის დაკავების ან დაპატიმრების თაობაზე საქართველოს საგარეო
საქმეთა სამინისტრო დაუყოვნებლივ ატყობინებს შესაბამისი ქვეყნის დიპლომატიურ
წარმომადგენლობას ან საკონსულო დაწესებულებას.
გამოცდაზე კაზუსი რომ მოვიდა იქ დამატებით ეწერა რომ დაკითხესო და შემდეგ
საელჩოს დაუკავშირდნენო ხოდა არასწორია რადგან დაკითხვამდე უნდა მომხდარიყო
დაკავშირება და + საელჩოს კი არა საგარეო საქმეთა სამინისტროს უნდა
დაკავშირებოდნენ და მერე ისინი დაუკავშირდებოდნენ შემდეგ საკონსულოს.
4) განრიდების გამოყენება მაშინ გადაწყვიტა პროკურორმა როცა წინასასამართლო
სხდომაზე პატიმრობის გამოყენებაზე სასამარტლომ უარი უხრა - როდესაც მე-9 მუხლის
მე-2 ნაწილის მიხედვით: არასრულწლოვნის მიმართ, პირველ რიგში, განიხილება
განრიდების ან აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიების გამოყენების
შესაძლებლობა და ფასდება, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებასა
და სასჯელის გამოყენებაზე უკეთ უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება ან ღონისძიება
არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან
აცილებას.
ანუ განრიდება თავიდანვე უნდა განეხილა რადგან აქ არასრულწლოვანმა ჩაიდინა
ხულიგნობა როდესაც პირველ ხელფასის აღებას აპირებდა ეს ისეთ შემთხვევას არ
წარმოადგენს როდესაც პირის მიმართ ასეთი რადიკალური ზომები უნდა იქნას
მიღებული, თან პატიმრობის შუამდგომლობა არ იყო აქ მიზანშეწონილი რადგან მე-9
მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების მიხედვით არასრულწლოვნის დაკავება,
დაპატიმრება და მისთვის თავისუფლების აღკვეთა დასაშვებია მხოლოდ როგორც
უკიდურესი ღონისძიება, ასევე დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის თავისუფლების
შეზღუდვა, თუ კანონით განსაზღვრული მიზნის მიღწევა უფრო მსუბუქი ზომის
გამოყენებით არის შესაძლებელი. ამ შემთხვევაში კი პატიმრობის გამოყენებისთვის
არცერთი საფუძველი არ არსებობდა.
(კაზუსის მოკლე შინაარსი) რუსი და ქართველი არასრუწლოვანი დააკავეს ისე აღმოცნდა
რომ ამ გამომძიებელს მეგობარი 2008 ში რუსეთთან ომში დაეღუპა და რუსები არ
უყვარდა. ამ გამმომძიებელმა დაკავების შესახებ შეატყობინა ქართველის მშობლებს
დაუყონებლივ ხოლო რუსის მშობლებს არა.
მშობლები და ადვოკატი რომ გამოცხადდნენ ამ გამომძიებლსი აცილება მოითხოვეს
მაგრამ ეს ბავშვი შეშინებული იყო და მშობელს და ადვოკატს უარი უთხრა არ
აიცილოთო ამის გამო ეს გამომძიებელი დარჩა ამ საქმეში.
1) 49-ე მუხლის ნაწილი ერთი: არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი,
პროკურორი მისი დაკავებისთანავე იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა
არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა ახლო ნათესავს ან/და
არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეს. ამ
შემთხვევაში არ დაუკავშირდა რუსის მშობლებს რაც არასწორია ხოლო არ დაკავშირების
მიზეზი იყო ის რომ ეს არასრულწლოვანი იყო რუსეთის მოქალაქე ამიტომ მე-5 მუხლის
მიხედვით აკრძალულია არასრულწლოვნის, აგრეთვე მისი კანონიერი წარმომადგენლის
პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაცია ამ შემთხვევაში კი სახეზე გვაქვს პირდაპირი
დისკრიმინაცია ეროვნული/მოქალაქეობრივი ნიშნით. გამომძიებელმა
დისკრიმინაციულად დაარღვია არასრულწლოვნის უფლებები რადგან მას არ უყვარდა
რუსები ომის გამო.
2) რაც შეეხება იმ გარემოებას რომ აცილება მოითხოვეს მშობელმა და ადვოკატმა მაგრამ
ბავშვი არ დაეთანხმა ამას და გამომძიებელი დარჩა საქმეში : მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის
მიხედვით თუ არასრულწლოვნისა და მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო
წარმომადგენლის მოთხოვნები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება, უპირატესობა იმ
მოთხოვნას ენიჭება, რომელიც მეტად შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო
ინტერესებს. ამ შემთხვევაში საქმეში იყო მიკერძოებული არაობიექტური გამომძიებელი
ამიტომ მისი აცილება არასრულწლოვნის კანონიერ ინტერესში ჯდება შესაბამისად მისი
აცილება უნდა მომხდარიყო.