ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმე „ბრეგვაძე საქართველოს წინააღმდეგ“

საქმეზე ბრეგვაძე საქართველოს წინააღმდეგ,

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეხუთე სექცია) კომიტეტმა შემდეგი შემადგელობით:

სიოფრა ო’ლირი, თავმჯდომარე,
ლატიფ ჰუსეინოვი,
ლადო ჭანტურია, მოსამართლეები,
და მილან ბლაშკო, სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე,

2018 წლის 11 დეკემბრის დახურული თათბირის შემდეგ,

გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

პროცედურა

1. საქმის საფუძველია საქართველოს მოქალაქის, ბ-ნი გიორგი ბრეგვაძის („მომჩივანი“) მიერ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის („კონვენცია“) 34-ე მუხლის შესაბამისად 2009 წლის 13 აგვისტოს სასამართლოში შეტანილი საჩივარი (no. 49284/09) საქართველოს წინააღმდეგ.

2.  მომჩივანს წარმოადგენდნენ ბ-ნი ა. ნოსელიძე და ბ-ნი გ.გიუნაშვილი, ადვოკატები, რომელთა საქმიანობის  ადგილია ქ.თბილისი. საქართველოს მთავრობას („მთავრობა“) წარმოადგენდა სახელმწიფო წარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან, ბ-ნი ბ. ძამაშვილი.

3.  2016 წლის 24 თებერვალს მთავრობას ეცნობა კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის საფუძველზე წარდგენილი წინამდებარე საჩივრის შესახებ, რომელიც ეხებოდა მომჩივნის წინააღმდეგ სავარაუდო უკანონო სისხლის სამართლის საქმის წარმოებას, ხოლო საჩივრის დანარჩენი ნაწილი გამოცხადდა მიუღებლად სასამართლოს რეგლამენტის 54-ე წესის  მე-3 პუნქტის შესაბამისად.

ფაქტები

I.  საქმის გარემოებები

4. მომჩივანი დაიბადა 1987 წელს და მოცემული პერიოდისთვის პატიმრობაში იმყოფებოდა რუსთავის სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში.

A.  მომჩივნის დაკავება და წინასწარი გამოძიება

5. 2007 წლის 3 დეკემბერს ტაქსის მძღოლმა პოლიციაში განაცხადა, რომ ის დააყაჩაღა ორმა ახალგაზრდამ და დანის მუქარით წაართვა  მობილური ტელეფონი და ოცდაექვსი ლარი. ის აცხადებდა, რომ შეეძლო ორივე პიროვნების ამოცნობა. იმავე დღეს, მომჩივანი დაკავებულ იქნა შეიარაღებული ყაჩაღობის  ბრალდებით. მომჩივნის არც პირადი და არც მისი საცხოვრებლის ჩხრეკისას არ აღმოჩენილა უკანონო ნივთები. იმავე დღეს ჩატარდა ამოცნობა, რომლის დროსაც ტაქსის მძღოლმა მომჩივანი ამოიცნო, როგორც ერთ-ერთი თავდამსხმელი.

6. თავდაპირველი დაკითხვისას მომჩივანმა მისცა დეტალური ჩვენება, წარმოადგინა ალიბი და დაასახელა ყველა ის პირი, რომელთან ერთადაც  გაატარა „დანაშაულის საღამო“, ან ნახა აღნიშნულ საღამოს. კერძოდ, მომჩივანი აცხადებდა, რომ აღნიშნული საღამო მან მეგობარ გოგონასთან და მის მეგობართან ერთად გაატარა, ისინი სეირნობდნენ ქუჩაში და ის დაინახა იქ (ქუჩაში) მყოფმა რამდენიმე ადამიანმა.

7. 2007 წლის 7 დეკემბერს მომჩივნის ადვოკატმა წერილობით მიმართა საქმის მწარმოებელ გამომძიებელს და სთხოვა, რომ გამომძიებელს დაეკითხა ის თორმეტი პირი, ვისაც შეეძლო მომჩივნის ალიბის დადასტურება. 2007 წლის 9 დეკემბრის დადგენილებით, გამომძიებელის მიერ მოთხოვნა უარყოფილ იქნა დაუსაბუთებლობის გამო. მიზეზად მან აღნიშნა, რომ მომჩივნის მეგობარ გოგონას და მის მეგობარს  ინტერესი ჰქონდათ საქმის შედეგის მიმართ. დანარჩენ სავარაუდო მოწმეებთან დაკავშირებით, გამომძიებელი აღნიშნავდა, რომ ისინი დანაშაულის ჩადენის დროს მომჩივანთან ერთად არ იმყოფებოდნენ. მომჩივნის მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდა ზედამხედველ პროკურორთან გასაჩივრების შემდეგაც.

B.  სასამართლო სამართალწარმოება

8.  საქმის განხილვა სასამართლოს მიერ დაიწყო 2008 წლის 22 აპრილს. მომჩივნის ადვოკატის არყოფნის გამო, რომელმაც ვერ შეძლო სხდომაზე დასწრება, მოსამართლემ მიიღო გადაწყვეტილება სხდომის გადადების შესახებ. განხილვა  განახლდა 2008 წლის 30 აპრილს, რა დროსაც მომჩივანს წარმოადგენდა ახალი ადვოკატი. ამ უკანასკნელმა მოითხოვა სხდომის გადადება და განაცხადა, რომ მას არ ჰქონდა საკმარისი დრო დაცვის მხარის პოზიციის მოსამზადებლად. მისი თხოვნა დაკმაყოფილდა და სხდომა ჩაინიშნა 2008 წლის 6 მაისს.

9. 2008 წლის 5 მაისს, მომჩივნის ადვოკატმა წერილობით მიმართა პირველი ინსტანციის მოსამართლეს და გამოთქვა პრეტენზია, რომ ტაქსის მძღოლის შეიარაღებული დაყაჩაღების  გარემოებების  წინასწარი გამოძიება არასრული და მიკერძოებული იყო. მან აღნიშნა, რომ საჭირო იყო მომჩივნის ალიბის გადამოწმება და ამასთან დაკავშირებით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის („სსსკ“) 468-ე მუხლის შესაბამისად, მოითხოვა შვიდი მოწმის დაკითხვა. თავის მოთხოვნის გასამყარებლად ის დაეყრდნო ამ მოწმეთა განცხადებებს.

10.  მომდევნო დღეს, 2008 წლის 6 მაისის სხდომაზე, პროკურორმა მოსთხოვა პირველი ინსტანციის სასამართლოს უარი ეთქვა დაცვის მხარის შუამდგომობაზე, ვადის გადაცილების საფუძველზე. მან განაცხადა, რომ დაცვის მოწმეების დაკითხვის შუამდგომლობა  წარდგენილი უნდა ყოფილიყო პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხდომის დაწყებამდე ხუთი დღით ადრე. საპასუხოდ, ადვოკატმა აღნიშნა, რომ ის საქმეს მხოლოდ 2008 წლის 29 აპრილს გაეცნო და შესაბამისად, რაიმე სახის შუამდგომლობას უფრო ადრე ვერ შეიტანდა. მხარეთა მოსმენის შემდეგ, პირველი ინსტანციის სასამართლომ უარყო დაცვის მხარის მოთხოვნა სსკ-ს 475-ე მუხლთან შეუსაბამობის საფუძველზე. მან გაიზიარა პროკურორის არგუმენტი, რომ ასეთი სახის შუამდგომლობა უნდა წარდგენილიყო სასამართლო სხდომამდე ხუთი დღით ადრე.

11.2008 წლის 22 მაისს თბილისის საქალაქო სასამართლომ მომჩივანი  დამნაშავედ სცნო და მიუსაჯა შვიდი წლითა და ექვსი თვის ვადით თავისუფლების აღკვეთა. მომჩივნის მსჯავრდება ეფუძნებოდა სასამართლოში საქმის არსებით განხილვის ეტაპზე ტაქსის მძღოლისა და საქმეზე პასუხისმგებელი გამომძიებლის მიერ მიცემულ ჩვენებებს; და  ამოცნობისა და ორი სასამართლო ექსპერტიზის შედეგებს. პირველმა სასამართლო ექსპერტიზამ დაადგინა მსგავსება ტაქსის წინა და უკანა სავარძლებიდან აღებული შავი ბამბის ბოჭკოების ნიმუშსა და მომჩივნის ქურთუკიდან აღებულ მიკრონაწილაკებს შორის. ანგარიშში აღნიშნული იყო, რომ ბოჭკოების ორივე ნიმუშს ჰქონდა მსგავსი ბუნება, ფერი, ფერის ტონალობა, ბოჭკოების სტრუქტურა და საღებავის ტიპი. მეორე სასამართლო ექსპერტიზა ჩატარდა სუნის კვალის ამოცნობაზე,რომელმაც დაადგინა, რომ ტაქსიდან აღებული სუნის კვალის ნიმუში შეესაბამებოდა მომჩივნის სუნის კვალის ნიმუშს. სასამართლო, ასევე, დაეყრდნო დანაშაულის ადგილის, დაკავებისა და მომჩივნის პირადი და საცხოვრებლის ჩხრეკის ოქმებს.

12. მომჩივანმა გაასაჩივრა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება. ის აცხადებდა, რომ წინასწარი გამოძიება და პირველ ინსტანციაში საქმის წარმოება უსამართლო იყო და შედეგად დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტი და მე-3 (დ) პუნქტი; კერძოდ, მომჩივანი აცხადებდა, რომ მას არ მიეცა საშუალება სასამართლოს წინაშე  ალიბის წარმოდგენის გზით  საკუთარი უდანაშაულობა დაემტკიცებინა  და ამასთან, მას არ მიეცა დაცვის მხარის მოწმეების დაკითხვის უფლება. მან განმეორებით მოითხოვა დაცვის მხარის (მისი) მოწმეების დაკითხვა.

13.  2008 წლის 15 ივლისს, დაიწყო სააპელაციო საქმის წარმოება. სააპელაციო სასამართლომ უარყო მომჩივნის შუამდგომლობა დაცვის მხარის მოწმეების დაკითხვასთან დაკავშირებით, და დაასკვნა, რომ შუამდგომლობის წარდგენა არ მომხდარა სსკ-ის 231-ე მუხლისა და 475-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შესაბამისად (მითითებულია მე-17 პარაგრაფში, ქვემოთ).

14.  2008 წლის 18 ივლისს თბილისის სააპელაციო სასამართლომ ძალაში დატოვა (მომჩივნის) გამამტყუნებელი განაჩენი. სასამართლომ დაასკვნა, რომ მომჩივნის ბრალეულობა (სხვა ფაქტორებთან ერთად) დასტურდებოდა ტაქსის მძღოლისა და გამომძიებლის ჩვენებებით; ამოცნობის ოქმის, მომჩივნის დაკავების, მისი პირადი და მისი საცხოვრებლის ჩხრეკის ოქმის, და სასამართლო ექსპერტიზის დასკვნების საფუძველზე. სააპელაციო საქმის წარმოებისას დაცვის არცერთი მოწმე არ დაკითხულა. მოვლენების  მომჩივნისეულ ვერსიასთან დაკავშირებით, სასამართლომ დაასკვნა, რომ ის იყო ცრუ და მიზნად ისახავდა მხოლოდ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის თავიდან არიდებას.

15. მომჩივანმა შეიტანა საკასაციო საჩივარი. ის აცხადებდა, რომ ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მიერ დაცვის მხარის მოწმეების დაკითხვაზე უარით დაირღვა მისი კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტითა და მე-3 (დ) პუნქტით დაცული უფლებები. ამასთან დაკავშრებით ის  აცხადებდა, რომ არახელსაყრელ პოზიციაში იყო vis-à-vis ბრალდების მხარესთან და შეეზღუდა საკუთარი უდანაშაულობის დამტკიცების შესაძლებლობა.

16.  2009 წლის 13 თებერვლის განჩინებით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ  დაუშვებლად ცნო მომჩივნის საკასაციო საჩივარი.

II.  შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობა

17.  სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამის მუხლებში (რომელიც ძალაში იყო 1998 წლის 20 თებერვლიდან 2010 წლის 1-ელ ოქტომბრამდე), მოვლენათა განვითარების (მოცემული) პერიოდისთვის, ვკითხულობთ შემდეგს:

მე-18 მუხლი- საქმის გარემოებათა ყოველმხრივი, ობიექტური და სრული გამოკვლევის ვალდებულება

“... 2. საქმის გარემოებათა გამოკვლევა [გამომძიებლის, პროკურორის, მოსამართლისა და სასამართლოს მიერ] უნდა იყოს ყოველმხრივი, ობიექტური და სრული. ერთნაირი გულმოდგინებით უნდა გაირკვეს ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის როგორც მამხილებელი, ისე გამამართლებელი, აგრეთვე მათი პასუხისმგებლობის დამამძიმებელი და შემამსუბუქებელი გარემოებანი.

3. ეჭვმიტანილის, ბრალდებულისა და დამცველის ყველა განცხადება და საჩივარი უდანაშაულობისა თუ ნაკლები ბრალის, დანაშაულში სხვა პირთა მონაწილეობის, დანაშაულის გამოძიების ან სასამართლოში საქმის განხილვის დროს კანონიერების სხვა დარღვევების თაობაზე გულდასმით უნდა შემოწმდეს [გამომძიებლის, პროკურორის, მოსამართლის ან სასამართლოს მიერ].“

232-ე მუხლი- შუამდგომლობის გადაწყვეტა

„1. შუამდგომლობა უნდა დაკმაყოფილდეს, თუ იგი ხელს უწყობს საქმის გარემოებათა ყოველმხრივ, ობიექტურად და სრულად დადგენას.

2. ბრალდებისა და დაცვის მხარეთა შუამდგომლობები ერთნაირი ყურადღებით უნდა განიხილებოდეს. ...

6. შუამდგომლობის უარყოფის შესახებ ორგანოს ან პირს, რომლის სახელზედაც იყო იგი შეტანილი, გამოაქვს დასაბუთებული დადგენილება“.

231-ე მუხლი- შუამდგომლობის განცხადების წესი

„1. შუამდგომლობის განცხადება შეიძლება სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე. სასამართლო კამათის დაწყების შემდეგ შუამდგომლობის განცხადება შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გამოსაკვლევია არსებითად ახალი მტკიცებულება და ამ მტკიცებულების წარმოდგენა მხარის მიერ სასამართლო კამათის დაწყებამდე ობიექტურად შეუძლებელი იყო.

2. შუამდგომლობა შეიძლება იყოს წერილობითი ან ზეპირი. იგი უნდა იყოს დასაბუთებული ...

5. შუამდგომლობის უარყოფა განმცხადებელს არ ართმევს უფლებას, ახალი არსებითი გარემოების გამოვლენის შემთხვევაში მიმართოს შუამდგომლობით სისხლის სამართლის პროცესის იმავე ან სხვა სტადიაზე. ...

7. სასამართლოში საქმის განხილვისას შუამდგომლობა სასამართლოს უნდა წარედგინოს წერილობითი ფორმით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მხარე ახალი არსებითი გარემოების საფუძველზე შუამდგომლობას დააყენებს იმავე სასამართლო სხდომაზე.“

468-ე მუხლი- შუამდგომლობის განცხადება და გადაწყვეტა

„1. თავმჯდომარე პროცესის მონაწილე ბრალდებისა და დაცვის მხარეთა წარმომადგენლებს ეკითხება, აქვთ თუ არა შუამდგომლობა ... მოწმეების გამოძახების შესახებ. ...

2. სასამართლომ უნდა განიხილოს ყოველი განცხადებული შუამდგომლობა და -მოისმინოს პროცესის მონაწილეთა არგუმენტები. თუ გარემოებები, რომელთა შესახებაც  განცხადებულია შუამდგომლობა, საქმისათვის მნიშვნელოვანია, სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს შუამდგომლობა. პირს, რომელსაც უარი უთხრეს შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე, უფლება აქვს  თავიდან წარადგინოს იგი სასამართლო გამოძიებისას საქმისათვის ახალი არსებითი გარემოების გამოვლენის შემთხვევაში.“

475-ე მუხლი- მტკიცებულების წარდგენა

„1. სასამართლო გამოძიება (პირველ ეტაპზე) შედგება განსასჯელის დამნაშავეობისა თუ უდანაშაულობის დამადასტურებელ მტკიცებულებათა წარდგენისა და გამოკვლევისაგან.

4. ბრალდების მხარეს უფლება აქვს წარადგინოს მტკიცებულება, რომელიც მითითებულია საბრალდებო დასკვნის დანართში. დაცვის მხარე მტკიცებულებებს (მათ შორის, მოწმის სახით დასაბარებელ პირთა სიას) სასამართლოში წარადგენს სასამართლო სხდომის დაწყებამდე არა უგვიანეს ხუთი დღისა.“

სამართალი

I.  კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის სავარაუდო დარღვევა

18.  მომჩივანმა საჩივარი შეიტანა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის საფუძველზე, საგამოძიებო და სასამართლო უწყებების მიერ  დაცვის მხარის მოწმეების დაკითხვაზე უარის თქმასთან დაკავშირებით. კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამის ნაწილ(ებ)ში ვკითხულობთ შემდეგს:

„1. ყოველი ადამიანი ... მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, ... აღჭურვილია მისი საქმის .... სამართლიანი ... განხილვის უფლებით ...სასამართლოს მიერ.

3. ყოველ ბრალდებულს აქვს, სულ მცირე, შემდეგი უფლებები: ...

(დ) თვითონ დაკითხოს ან დააკითხვინოს მისი ბრალდების მოწმეები, და, გამოაძახებინოს და დააკითხვინოს მისი დაცვის მოწმეები ბრალდების მოწმეების თანაბარ პირობებში; ... „

A.  მისაღებობა

19. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წინამდებარე საჩივარი არ არის აშკარად დაუსაბუთებელი კონვენციის 35-ე მუხლის  მე-3 (ა) პუნქტის შესაბამისად. ასევე, სასამართლო აღნიშნავს, რომ საჩივარი აგრეთვე არ არის მისაღები ნებისმიერი სხვა საფუძვლით. შესაბამისად, საჩივარი უნდა გამოცხადდეს მიუღებლად.

B.  საქმის არსებითი გარემოებები

1.  მხარეთა არგუმენტები

20.  მომჩივანი აცხადებდა, რომ ეროვნული სასამართლოების მიერ რამდენიმე მოწმის დაკითხვის შუამდგომლობაზე უარის თქმა კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის გათვალისწინებით წარმოადგენდა მხარეთა თანასწორობის უფლების დარღვევას. შედეგად, მომჩივნის განცხადებით, მას არ მიეცა საკუთარი ალიბის დამტკიცების საშუალება  და შესაბამისად, მისი საქმის განხილვა იყო ცალმხრივი და არასრული. მან აღნიშნა, რომ 2008 წლის 30 აპრილის სხდომაზე მას ჰყავდა ახლად დანიშნული ადვოკატი, რომელსაც არ ჰქონდა სხდომისთვის მოსამზადებელი დრო (იხ. მთავრობის არგუმენტები, პარაგრაფი 21 ქვემოთ) და ამიტომ არ შეეძლო ამ დღისთვის მოწმეთა დაკითხვის შესახებ შუამდგომლობის წარდგენა. შესაბამისად, ადვოკატმა შუამდგომლობა წარადგინა სსკ-ს 475-ე მუხლის (იხ.პარაგრაფი 17 ზემოთ) თანახმად, მაგრამ ეს უკანასკნელი უკანონოდ იქნა უარყოფილი. სააპელაციო სასამართლოში საქმის წარმოებასთან დაკავშირებით, მომჩივანმა აღნიშნა, რომ პროცედურული მოთხოვნა შეტანილ იქნა როგორც სააპელაციო საჩივრის  ნაწილი, მაგრამ სასამართლომ შეცდომით უარყო ის.

21.  მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის მოწმეები არ იყვნენ არც რელევანტური და არც სანდო. მთავრობამ ასევე, აღნიშნა, რომ იმ ძალიან მყარ და აშკარა საფუძვლებზე დაყრდნობით, რომლებიც არსებობდა მომჩივნის მსჯავრდებაში, ასევე იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ მომჩივანმა მოწმეთა დაკითხვის მოთხოვნა წარადგინა შესაბამისი  პროცედურული წესების დარღვევით, ეროვნული სასამართლოების უარი ამ მოწმეთა დაკითხვის შესახებ არ იყო თვითნებური. ამ უკანასკნელთან დაკავშირებით მთავრობამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ 2008 წლის 30 აპრილის მოსამზადებელ სხდომაზე პირველი ინსტანციის მოსამართლემ მომჩივანს და მის ადვოკატს მოუწოდა შუამდგომლობის  წარდგენის შესახებ, მაგრამ მათ არ გამოიყენეს ეს შესაძლებლობა.

2.  სასამართლოს შეფასება

(a)  ზოგადი პრინციპები

22.  შესაბამისი ზოგადი პრინციპები სასამართლოს მიერ შეჯამებულია საქმეში ქართველიშვილი საქართველოს წინააღმდეგ (no. 17716/08, §§ 59-61, 2018 წლის 7 ივნისი, სხვა მითითებებთან ერთად).

(b)  ზემოხსენებული პრინციპების წინამდებარე საქმის ფარგლებში გამოყენება

23.  იმის დასადგენად მიეცა თუ არა მომჩივანს წინამდებარე საქმის ფარგლებში საკუთარი (დაცვის მხარის) პოზიციის წარდგენის შესაძლებლობა პროკურატურასთან შედარებით არახელსაყრელ პოზიციაში ყოფნის გარეშე და სამართლიანი იყო თუ არა მთლიანობაში საქმის წარმოება, სასამართლო პირველ რიგში  შეამოწმებს მომჩივნის მსჯავრდების საფუძველს (იხილეთ ქართველიშვილი, მითითებული ზემოთ, § 62, სხვა მითითებებთან ერთად).

24.  მომჩივნის მსჯავრდება შეიარაღებული ყაჩაღობის  საფუძველზე  ძირითადად ეფუძნებოდა დაზარალებულის ჩვენებას, ამოცნობის შედეგებს, და ორი სასამართლო ექსპერტიზის ანგარიშს. 2008 წლის 22 მაისის და 18 ივლისის გადაწყვეტილებებში, თბილისის საქალაქო სასამართლომ და თბილისის სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მომჩივნის ბრალეულობა  ასევე დასტურდებოდა სხვა მტკიცებულებით (იხილეთ პარაგრაფები 11 და 14 ზემოთ). სხვა მტკიცებულებებს შორის, სასამართლო დაეყრდნო საქმეზე პასუხისმგებელი გამომძიებლის ჩვენებას, დანაშაულის ადგილის ექსპერტიზის ანგარიშს, მომჩივნის დაკავების და მისი პირადი ჩხრეკის, ასევე მისი საცხოვრებლის ჩხრეკის ოქმს. თუმცა, სასამართლოს არ განუმარტავს, თუ როგორ ადასტურებდა ეს მტკიცებულებები მომჩივნის ბრალეულობას. არცერთი ჩატარებული ჩხრეკით არ გამოვლენილა უკანონო საგანი, რომელიც დაკავშირებული იქნებოდა დანაშაულთან, და გამომძიებელმა უბრალოდ  აღწერა გამოძიების პირველი ეტაპი.  შედეგად, ირკვევა, რომ მომჩივნის მსჯავრდება უპირატესად ეფუძნებოდა დაზარალებულის ჩვენებას და სასამართლო ექსპერტიზის ანგარიშებს, რომლებიც ძირითადად მიუთითებდა, რომ მომჩივანი  მოცემულ ტაქსში იმყოფებოდა დანაშაულის დღეს.

25. სასამართლომ უკვე აღნიშნა, რომ ისეთ შემთხვევებში, როდესაც მომჩივნის მსჯავრდება ძირითადად ეფუძნება ვარაუდს, რომ ის კონკრეტულ დროს იმყოფებოდა კონკრეტულ ადგილას, მხარეთა თანასწორობის პრინციპები და, უფრო ზოგადად, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, გულისხმობს, რომ მომჩივანს უნდა მიეცეს ვარაუდის ეფექტიანად  ეჭვის ქვეშ დაყენების გონივრული შესაძლებლობა (იხილეთ Popov v. Russia, no. 26853/04, § 183, 2006 წლის 13 ივლისი, და Polyakov v. Russia, no. 77018/01, §§ 34-37, 2009 წლის 29 იანვარი).

26.  წინამდებარე საქმეში, მომჩივანი დაკავებისთანავე აცხადებდა, რომ მას ჰქონდა ალიბი და ითხოვდა რამდენიმე მოწმის დაკითხვას ალიბის დასამტკიცებლად (იხილეთ პარაგრაფები 6 და 7 ზემოთ). საქმეზე პასუხისმგებელმა გამომძიებელმა უარყო მოთხოვნა იმის საფუძველზე, რომ ორი შესაძლო მოწმე ახლო ურთიერთობაში იყო მომჩივანთან და უბრალოდ ცდილობდნენ მის დახმარებას. დანარჩენ სავარაუდო მოწმეებთან მიმართებაში, გამომძიებელმა დაასკვნა, რომ მათ არ უნახავთ მომჩივანი უშუალოდ დანაშაულის ჩადენის დროს (იხილეთ პარაგრაფი 7 ზემოთ). პროკურორმა ძალაში დატოვა ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება. მოგვიანებით, მომჩივანმა მოწმეების დაკითხვა მოითხოვა პირველი ინსტანციის სასამართლოს წინაშე ამ უკანასკნელმა უარყო ეს მოთხოვნა და დაასკვნა, რომ მოთხოვნა დაგვიანებით იქნა წარდგენილი. მომჩივანმა  მოთხოვნა  განმეორებით წარადგინა თავის საჩივარში, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს წინაშე. თუმცა, სააპელაციო სასამართლომ უარყო ეს მოთხოვნა იმ მიზეზით, რომ ის არ იყო წარდგენილი წერილობითი ფორმით, სსკ-ს 231-ე მუხლის შესაბამისად,

27.  სასამართლო აღნიშნავს, რომ როდესაც ბრალდების მოწმეთა დაკითხვის მოთხოვნა არ არის არაკეთილსინდისიერი, საკმარისად არის დასაბუთებული, მნიშვნელოვანია ბრალდების საგნისთვის და შესაძლოა განამტკიცოს დაცვის პოზიციები ან შედეგად მოჰყვეს მისი გამართლება, ეროვნულმა უწყებებმა უნდა წარმოადგინონ მსგავსი მოთხოვნის უარყოფის  სათანადო მიზეზები (იხილეთ Topić v. Croatia, no. 51355/10, § 42, 2013 წლის 10 ოქტომბერი, და Polyakov, მითითებული ზემოთ, § 34-35). წინამდებარე საქმეში, ეროვნულმა სასამართლოებმა უარყვეს მოთხოვნა პროცედურულ საფუძვლებზე დაყრდნობით. თუმცა, მოცემული პერიოდისთვის, სსკ-ი საქმის წარმოების ნებისმიერ ეტაპზე საშუალებას აძლევდა ბრალდებულს გამოეძახა მოწმეები ამის შესაბამისი საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში (იხილეთ 231-ე მუხლის § 1  ზემოთ, მითითებული მე-17 პარაგრაფში). ის ფაქტი, რომ მომჩივნის წარმომადგენელი ადვოკატი ამ დროს ახალი დანიშნული იყო, სასამართლოს შეხედულებით, შუამდგომლობის დაგვიანებით წარდგენის საფუძვლიანი მიზეზია. ნებისმიერ შემთხვევაში, სააპელაციო სასამართლოში საქმის წარმოების დროს მომჩივანმა დააყენა მისი ალიბის დამტკიცების მიზნით შესაბამისი მოწმეების დაკითხვის შუამდგომლობა. ეს მოთხოვნა სააპელაციო სასამართლოს სხდომამდე ბევრად ადრე იყო დაყენებული და ასევე, სააპელაციო სასამართლოში წერილობითი ფორმითაც  იქნა წარდგენილი, როგორც საჩივრის ნაწილი (იხილეთ პარაგრაფი 12 ზემოთ). თუმცა, სააპელაციო სასამართლომ ეს მოთხოვნა შეცდომით უარყო და დაასკვნა, რომ მოთხოვნა წერილობითი ფორმით არ იყო წარდგენილი. უზენაესმა სასამართლომ არ გაითვალისწინა პროცედურული შეცდომა და უარყო მომჩივნის საკასაციო საჩივარი დაუსაბუთებლობის საფუძველზე.

28. ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, სასამართლოს არ შეუძლია მთავრობის არგუმენტის მიღება, რომ მომჩივნის ალიბის დამადასტურებელ მოწმეთა დაკითხვის შუამდგომლობასთან მიმართებით ადგილი ჰქონდა მომჩივნის მიმართ სამართლიან მოპყრობას. მთავრობამ, ასევე განაცხადა, რომ საფუძვლიანი მამხილებელი მტკიცებულებების გათვალისწინებით, რომლებსაც დაეყრდნო მომჩივნის მსჯავრდება, სასამართლოს მიერ მოწმეთა დაკითხვის შუამდგომლობის უარყოფას საქმის სამართლიან განხილვაზე  ერთიანობაში   საზიანო ზემოქმედება არ ჰქონია. სასამართლო ამ საკითხთან დაკავშირებით აღნიშნავს შემდეგს: მომჩივანი მსჯავრდებული იქნა ტაქსის მძღოლის შეიარაღებულ ყაჩაღობაში; მომჩივანი მუდმივად, მისი დაკავების შემდეგ, აცხადებდა, რომ მას ჰქონდა ალიბი; აღნიშნული მისი დაცვის ერთადერთი საშუალება იყო და შესაბამისად ითხოვდა მოწმეთა დაკითხვას საკუთრი ალიბის დასადასტურებლად. ეჭვგარეშეა, რომ საჩივარი საკმარისად იყო დასაბუთებული, მნიშვნელოვანი იყო ბრალდების საგნისთვის და სავარაუდოდ, შესაძლოა გამოეწვია კიდეც მომჩივნის გამართლება (იხილეთ ქართველიშვილი, მითითებული ზემოთ, § 61, სხვა მითითებებთან ერთად; და შეადარეთ Dorokhov v. Russia, no. 66802/01, § 74, 2008 წლის 14 თებერვალი). მამხილებელი მტკიცებულებების შეფასების გარეშე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ მხარეთა თანასწორობის პრინციპების შესაბამისად, მომჩივანს უნდა ჰქონოდა ეროვნული სასამართლოებისთვის იმ მტკიცებულების წარდგენის შესაძლებლობა, რომელსაც შეეძლო მისი გამართლება. ეროვნულმა სასამართლომ, ამ შესაძლებლობის პროცედურული დარღვევებით შეზღუდვის საფუძველზე (იხილეთ სასამართლოს დასკვნა წინა პარაგრაფში), მომჩივანი არახელსაყრელ პოზიციაში ჩააყენა vis-à-vis ბრალდების მხარესთან მიმართებით. ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, წინამდებარე საქმეში ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის  დარღვევას.

II.  კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

29.  კონვენციის 41-ე მუხლის თანახმად:

„თუ სასამართლო დაასკვნის, რომ დაირღვა კონვენციით ან მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლება, ხოლო შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელი მხარის შიდა სამართალი დარღვევის მხოლოდ ნაწილობრივი გამოსწორების შესაძლებლობას იძლევა, საჭიროების შემთხვევაში, სასამრთლო დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას მიაკუთვნებს.“

A.  ზიანი

30.  მომჩივანმა მოითხოვა 80, 000 ევრო (განცდილი) მორალური  ზიანისთვის. მან განაცხადა, რომ უკანონო მსჯავრდებისა და თანმდევი უკანონო პატიმრობის შედეგად განიცადა ძლიერი სტრესი.

31.  მთავრობამ უარყო მომჩივნის მოთხოვნა (განმეორებით) საკუთარ არგუმენტზე დაყრდნობით, რომ წინამდებარე საქმეში ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის დარღვევას. ალტერნატიულად მთავრობამ განაცხადა, რომ მოთხოვნა დაუსაბუთებელი და გადაჭარბებული იყო. მთავრობამ სასამართლოს მოუწოდა შეფასება გაეკეთებინა სამართლიან საფუძვლებზე დაყრდნობითა და მისი პრეცედენტული სამართლის გათვალისწინებით.

32.  სასამართლოს მიერ მომჩივნის საქმეში კონვენციის მე-6 მუხლის  1-ლი პუნქტისა და მე-3 (დ) პუნქტის დარღვევის დადგენა არ გულისხმობს, რომ მომჩივანი უკანონოდ ან/და დაუსაბუთებლად იქნა მსჯავრდებული და (რომ) შეუძლებელია იმის განსაზღვრა, თუ როგორ განვითარდებოდა მოვლენები, ადგილი რომ არ ჰქონოდა კონვენციის დარღვევას (იხილეთ Beuze v. Belgium [დიდი პალატა], no. 71409/10, § 199, 2018 წლის 9 ნოემბერი, სხვა წყაროს მითითებებთან ერთად). წინამდებარე საქმის ფარგლებში, სასამართლო ასკვნის, რომ დარღვევის დადგენა თავისთავად წარმოადგენს საკმარის სამართლიან დაკმაყოფილებას და, შესაბამისად, სასამართლო უარყოფს მომჩივნის მოთხოვნას.

B.  ხარჯები

33.  მომჩივანს არ წარმოუდგენია მოთხოვნა მის მიერ ეროვნულ სასამართლო(ებ)სა თუ ევროპული სასამართლოს წინაშე საქმის წარმოებისთვის გაწეულ ხარჯებთან დაკავშირებით. შესაბამისად, სასამართლო ამ საფუძვლზე კონპენსაციას არ მიაკუთვნებს მომჩივანს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო, ერთხმად,

1.  აცხადებს საჩივარს მისაღებად;

2.  ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტისა  და მე-3 (დ) პუნქტის დარღვევას;

3.  ადგენს,  რომ  დარღვევის დადგენა თავისთავად წარმოადგენს სამართლიან დაკმაყოფილებას მომჩივნისთვის მიყენებულ მორალურ ზიანთან მიმართებით.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და წერილობით ეცნობა მხარეებს  2019 წლის 17 იანვარს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე  წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად. 

მილან ბლაშკო                                                                                  სიოფრა ო’ლირი         

სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე                                               თავმჯდომარე