ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმე „კიკალიშვილი საქართველოს წინააღმდეგ“

საქმეზე კიკალიშვილი საქართველოს წინააღმდეგ,

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეხუთე სექცია) კომიტეტმა შემდეგი შემადგენლობით:

ანდრე პოტოკი, თავმჯდომარე,
მარტინშ მიტსი,
ლადო ჭანტურია, მოსამართლეები,
და მილან ბლაშკო, სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე,

2018 წლის 27 ნოემბერს დახურული თათბირის შემდეგ,

გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

პროცედურა

1. საქმეს საფუძვლად დაედო საქართველოს მოქალაქის, ბ-ნი გიორგი კიკალიშვილის („მომჩივანი“) მიერ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის („კონვენცია“) 34-ე მუხლის შესაბამისად, 2008 წლის 28 ოქტომბერს შეტანილი საჩივარი (№ 51772/08) საქართველოს წინააღმდეგ.

2. მომჩივანს წარმოადგენდა ქ-ნი ლ. მუხაშავრია და ბ-ნი ნ. კვარაცხელია, ადვოკატები, რომლებიც საქმიანობენ თბილისში. საქართველოს მთავრობას („მთავრობა“) წარმოადგენდა სახელმწიფო წარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან, ბ-ნი ლ. მესხორაძე.

3. 2012 წლის 24 მაისს, საჩივრის შესახებ ეცნობა მთავრობას.

ფაქტები

I. საქმის გარემოებები

4. მომჩივანი დაიბადა 1987 წელს.

A. სისხლის სამართლის პროცესი მომჩივნის წინააღმდეგ

5. 2006 წლის 13 ივნისს, დაიწყო გამოძიება დ. გ.-ს მიმართ სავარაუდოდ ჩადენილ ძარცვაზე, დანაშაული გათვალისწინებული საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 178-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით. იმავე დღეს, დ. გ.-ს ოფიციალურად მიენიჭა დაზარალებულის სტატუსი და დაიკითხა შემთხვევასთან დაკავშირებით. თავის ჩვენებაში ის აცხადებდა, რომ იმავე დღეს, დაახლოებით 3 საათსა და 30 წუთზე ქუჩაში გადაადგილებისას მას თავს დაესხა ახალგაზრდა ბიჭი, რომელმაც მას ჩამოგლიჯა ოქროს ყელსაბამი. დ. გ.-მ ბიჭი აღწერა, როგორც დაახლოებით ოცი წლის, მუქი ხუჭუჭა თმის მქონე და დაახლოებით 177 სანტიმეტრი სიმაღლის პიროვნება და განაცხადა, რომ შეეძლო მისი ამოცნობა. დ. გ.-ს მეგობარმა, რომელიც შეესწრო შეთხვევას აღნიშნა, რომ მას არ შეეძლო სავარაუდო მძარცველის ამოცნობა, რადგან არ დაუნახავს მისი სახე.

6. 2006 წლის 14 ივნისს ჩატარდა ფოტოსურათით ამოცნობის პროცედურა. დაზარალებულმა მე-4 სურათზე გამოსახული პირი ამოიცნო, როგორც მძარცველი. მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ გამომძიებელმა ამოცნობის ჩანაწერებში აღნიშნა, რომ დაზარალებულმა მძარცველად ამოიცნო მე-2 სურათზე გამოსახული პირი. არ მომხდარა იმის განმარტება, თუ რატომ გაკეთდა საწინააღმდეგო ჩანაწერი.

7. ამის შემდეგ დაუყოვნებლივ, მომჩივანი დასახელდა ფოტო ნომერ 2-ზე ასახულ პირად და გაიცა მისი დაპატიმრების ბრძანება.

8. 2006 წლის 15 ივნისს, მომჩივნის დაკავების შემდეგ გაიმართა ამოცნობის პროცედურა. ამოცნობას ესწრებოდა ოთხი პირი და დაზარალებულმა მომჩივანი ამოიცნო, როგორც მძარცველი. მომჩივნის პირადი ჩხრეკისა და შემდგომ მისი საცხოვრებლის ჩხრეკის შედეგად არ აღმოჩენილა რაიმე უკანონო ნივთები.

9. 2006 წლის 17 ივნისს, საქმეზე პასუხისმგებელმა გამომძიებელმა წერილი მისწერა პროკურორს, სადაც აღნიშნავდა, რომ მომჩივანს კავშირი ჰქონდა კრიმინალურ სამყაროსთან და მიჰყვებოდა „ქურდულ ტრადიციებს“, და მოსალოდნელი იყო, რომ მას ჩაედინა სხვადასხვა სახის დანაშაული. იმავე დღეს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ, პროკურორის თხოვნით, მომჩივანს მიუსაჯა წინასწარი პატიმრობა ორი თვის ვადით. 2006 წლის 26 ივნისს, აღნიშნული გადაწვეტილება დაადასტურა თბილისის სააპელაციო სასამართლომ.

10. 2006 წლის 8 აგვისტოს, დასრულდა წინასასამართლო გამოძიება და საქმის მასალები, საბრალდებო დასკვნასთან ერთად განსახილველად გადაეგზავნა პირველი ინსტანციის სასამართლოს.

11. სასამართლო განხილვა დაიწყო 2006 წლის 28 დეკემბერს. დაზარალებულმა დაადასტურა მისი წინასასამართლო ჩვენება და განაცხადა, რომ კარგად ახსოვდა მომჩივნის სახე. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაიკითხა გამომძიებელიც, რომელმაც ორგანიზება გაუწია ამოცნობის პროცედურას. მან განაცხადა, რომ დაზარალებულმა ამოცნობის ოქმში შეცდომით დაწერა ფოტო ნომერი 4, ფოტო ნომერი 2-ის ნაცვლად. ამიტომ, მან დამატებითი ჩანაწერი გააკეთა, რათა გამოესწორებინა ეს წმინდა ტექნიკური შეცდომა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევე დაკითხა ნ. კ., მაღაზიის კონსულტანტი, რომელიც შეესწრო მთელ ინციდენტს. მან აღწერა სავარაუდო მძარცველი და აცხადებდა, რომ მომჩივანს განსხვავებული გარეგნობა ჰქონდა.

12. 2007 წლის 2 თებერვალს, თბილსის საქალაქო სასამართლომ მომჩივანი დამნაშავედ ცნო დამამძიმებელ გარემოებში ჩადენილ ძარცვაში და მას მიუსაჯა თავისუფლების აღკვეთა ოთხი წლისა დ ექვსი თვის ვადით. მომჩივნის მსჯავრდება ეფუძნებოდა სასამართლოში დაზარალებულის ჩვენებას, ამოცნობის პროცედურის შედეგებსა და დაზარალებულის მეგობრის მიერ სასამართლოში მიცემულ ჩვენებას. პირველი ინსტანციის სასამართლომ უარყო მაღაზიის კონსულტანტის მტკიცებულება როგორც „სუბიექტური“ და მომჩივნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან თავის არიდებისკენ მიმართული. ყელსაბამის ღირებულება, რომელიც დაზარალებულის შეფასებით იყო 300 ლარი (დაახლოებით 150 ევრო იმ პერიოდისთვის) მიჩნეული იქნა დამამძიმებელ გარემოებად.

13. მომჩივანმა მსჯავრდება გაასაჩივრა თბილისის სააპელაციო სასამართლოში. ის ითხოვდა მეორე ინსტანციის სასამართლოში დაზარალებულისა და გამომძიებლის ხელახლა დაკითხვას. 2007 წლის 23 მაისს, დაზარალებულმა მიმართა სააპელაციო სასამართლოს და აცნობა მოსამართლეებს, რომ ის იყო ორსულად და სამედიცინო ცნობის თანახმად, დანიშნული ჰქონდა წოლითი რეჟიმი, რის გამოც, ვერ შეძლებდა სასამართლოში გამოცხადებას. ამავდროულად, მომჩივნის განცხადების საფუძველზე სააპელაციო სასამართლომ გამომძიებლის განმეორებით დაკითხვის ნება დართო მას. სასამართლოს შესაბამისი ჩანაწერების თანახმად, ფოტოსურათით ამოცნობის ოქმთან დაკავშირებულ კითხვაზე გამომძიებელმა განმეორებით აღნიშნა, რომ დაზარალებულმა სიტყვიერად ამოიცნო ფოტო ნომერი 2 და ოქმში შეცდომით მიუთითა ფოტო ნომერი 4. ვინაიდან მან ეს შეცდომა მას შემდეგ შენიშნა, რაც დაზარალებულმა დატოვა პოლიციის განყოფილება, მან გააკეთა შესაბამისი ჩანაწერი ამასთან დაკავშირებით. გამომძიებლის მიერ ფოტოსურათით ამოცნობის ოქმთან დაკავშირებით გაკეთებულ ახსნა-განმარტებიდან გამომდინარე, დაცვის მხარემ კიდევ ერთხელ მოითხოვა სააპელაციო სასამართლოს მიერ დაზარალებულის სასამართლოში გამოძახება. მომჩივნის ადვოკატი აცხადებდა, რომ ფოტოსურათით ამოცნობის პროცედურასთან დაკავშირებული გარემოებებისა და მოპარული ყელსაბამის ღირებულების დადგენისთვის, აუცილებელი იყო დაზარალებულის სასამართლოში დაკითხვა. 2007 წლის 5 სექტემბრის წერილით დაზარალებულმა განმეორებით აცნობა სასამართლოს, რომ ორსულობის გამო ის ვერ გამოცხადდებოდა სასამართლოს წინაშე. ამ განცხადების საფუძველზე პროკურორმა სთხოვა სასამართლოს, დაყრდნობოდა დაზარალებულის მიერ პირველი ინსტანციის სასამართლოსთვის მიცემულ ჩვენებას. მხარეთა არგუმენტებზე დაყრდნობით სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა შემდეგი:

“... საქმის განხილვა უნდა გაგრძელდეს, ვინაიდან, დაზარალებულის მიერ ... სასამართლოსთვის წარდგენილი განცხადებით ირკვევა, რომ ის ვერ ახერხებს სასამართლოში გამოცხადებას ორსულობის გამო, რაც დასტურდება მისი სამედიცინო ისტორიის ამონაწერით; შესაბამისად, სასამართლო ვერ აიძულებს მას გამოცხადებას. ...“

14. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2007 წლის 21 სექტემბრის განაჩენით დანაშაული გადაკვალიფიცირდა უბრალო ძარცვად, მომჩივნის მსჯავრდება დარჩა ძალაში და მისი სასჯელი შემცირდა სამ წლამდე და ექვს თვემდე თავისუფლების აღკვეთით. სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ ფოტოსურათით ამოცნობის შედეგებს ჰქონდა პროცედურული ხარვეზები და უარყო ისინი არასანდოობის საფუძვლით. თუმცა, მომჩივნის ბრალეულობა დასტურდებოდა დაზარალებულის თანმიმდევრული ჩვენებებით წინასასამართლო გამოძიების ეტაპზე და პირველი ინსტანციის სასამართლო პროცესზე, ასევე ამოცნობის პროცედურის შედეგებისა და დაზარალებულის მეგობრის მიერ მიცემული ჩვენების საფუძველზე. სააპელაციო სასამართლომ უარყო დამამძიმებელი გარემოება და აღნიშნა, რომ ყელსაბამის ის ღირებულება, რასაც დაზარალებული უთითებდა, არ დასტურდებოდა.

15. 2008 წლის 14 მაისის განჩინებით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ დაუშვებლად ცნო მომჩივნის საკასაციო საჩივარი.

16. 2009 წლის 24 მარტს, მომჩივანი სასამართლოს შესაბამისი გადაწყვეტილების საფუძველზე, პირობით ვადამდე იქნა გათავისუფლებული.

B. მომჩივნის ჯანმრთელობის მდგომარეობა

17. საქმის მასალების მიხედვით, დაკავებამდე მომჩივანს დაუდგინდა მარცხენა თვალის მწვავე კატარაქტა და მიეცა ოპერაციის გაკეთების რეკომენდაცია. დაკავების შემდეგ, 2006 წლის 15 ივნისს ის მოათავსეს თბილისის №5 საპატიმრო დაწესებულებაში. 2006 წლის 21 ოქტომბერს, მომჩივანმა განაცხადა მარცხენა თვალში მხედველობის დაკარგვისა და მარჯვენა თვალში მხედველობის დაქვეითების შესახებ, რის შემდეგაც ის გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში, სადაც მწვავე კატარაქტას დიაგნოზი დადასტურდა. მას შემდგომ დაესვა მარჯვენა თვალის ქორიორეტინიტის (თვალის სისხლძარღვოვანი გარსის ანთება) დიაგნოზი. მომჩივანს დაენიშნა მედიკამენტოზური მკურნალობა და 2006 წლის 4 ნოემბერს საავადმყოფოდან გაწერილი იქნა დამაკმაყოფილებელ მდგომარეობაში.

18. 2007 წლის 13 იანვარს, მომჩივანი კვლავ გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში, სადაც ის იმყოფებოდა 2007 წლის 12 თებერვლამდე. მას ჩაუტარდა სისხლსა და შარდის ანალიზი და გასინჯული იქნა სხვადასხვა ექიმის, მათ შორის ოფთალმოლოგის მიერ. ოფთალმოლოგმა დაადასტურა მომჩივნის მარცხენა თვალის მწვავე კატარაქტას დიაგნოზი და დაუნიშნა მედიკამენტოზური მკურნალობა. მდგომარეობის გაუმჯობესების შემდეგ, მომჩივანი გაწერეს ციხის სავადმყოფოდან, როგორც ეს აღნიშნულია შესაბამის სამედიცინო ცნობაში.

19. 2007 წლის 3 მარტს, მომჩივანი გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში, ამჯერად დამატებითი დიაგნოზით, რომ მას განუვითარდა მარჯვენა თვალის მინისებრი სხეულის შემღვრევა. 2007 წლის 12 მარტს, მომჩივანი დააბრუნეს ციხეში „არასამედიცინო მიზეზების გამო“, როგორც ეს მის სამედიცინო ისტორიაში არის აღნიშნული. 2007 წლის 20 მარტს, მომჩივნის დედამ მისწერა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტს და მოითხოვა მისი შვილის ციხის საავადმყოფოში დაბრუნება. ის აცხადებდა, რომ მომჩივანს ჰქონდა მარცხენა თვალში მხედველობის სერიოზული დაზიანება. მისი მოთხოვნა გაეგზავნა №5 სასჯელაღსრულების დაწესებულების ხელმძღვანელს, სადაც მომჩივანი იმყოფებოდა იმ დროისთვის, თუმცა, აღნიშნულს პასუხი არ მოჰყოლია.

20. 2007 წლის აპრილისა და მაისის პერიოდში, მომჩივნის ადვოკატის მოთხოვნის საფუძველზე, თვალის კერძო კლინიკამ სახელწოდებით „მზერა“ შეისწავლა მომჩივნის სამედიცინო ისტორია და დაადასტურა მარცხენა თვალის უვეალური კატარაქტას დიაგნოზი. ექსპერტმა გასცა მედიკამენტოზური მკურნალობისა და შემდგომ ქირურგიული ჩარევის რეკომენდაცია, კერძოდ თვალის ხელოვნური ბროლის იმპლანტაცია. მარჯვენა თვალის პათოლოგია არ დადგენილა.

21. 2007 წლის 2 ივნისს, მომჩივანი კვლავ გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში კატარაქტაზე სამკურნალოდ. 2007 წლის 25 ივნისს, მისმა მკურნალმა ოფთალმოლოგმა მოითხოვა, რომ ციხის საავადმყოფოს დაეორგანიზებინა მომჩივნის ქირურგ-ოფთალმოლოგის მიერ გასინჯვა. დაუდგენელ დღეს, ციხის საავადმყოფოს მთავარმა ექიმმა წერილობით მიმართა თვალის კლინიკა „მზერა“-ს. მან მოითხოვა, რომ კლინიკას გაეგზავნა სპეციალისტი, რომელიც დიაგნოზიდან გამომდინარე, გასინჯავდა მომჩივანს. საქმის მასალებიდან ირკვევა, რომ ზემოხსენებული მოთხოვნის მიუხედავად, მომჩივანი იმ დროს არ გაუსინჯავს ქირურგ-ოფთალმოლოგს.

22. ამავდროულად, სხვადასხვა გამოკვლევების ჩატარების შედეგად, 2007 წლის აგვისტოს შუა პერიოდში, მომჩივანს დაუდგინდა მარჯვენა ფილტვის ნაცხით უარყოფითი ტუბერკულოზი ინფილტრაციის ფაზაში. 2007 წლის 31 აგვისტოს ის გაწერილი იქნა ციხის საავადმყოფოდან და გადაიყვანეს ქსნის ტუბერკულოზით დაავადებულ მსჯავრდებულთა დაწესებულებაში. დიაგნოზის დადასტურების შემდეგ, 2007 წლის 2 სექტემბერს მომჩივანი ჩაერთო ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო სამკურნალო DOTS-ის პროგრამაში (უშუალო მეთვალყურეობით მკურნალობის მოკლევადიანი კურსი - ტუბერკულოზის გამოვლენისა და მკურნალობის ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ რეკომენდირებული სტრატეგია).

23. 2008 წლის 24 იანვარს, მომჩივანი გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში, სადაც ის თითქმის ორი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა. მის სამედიცინო ისტორიაში გაკეთებული ჩანაწერების თანახმად, ის მუდმივად ჩიოდა მარცხენა თვალში მხედველობის დაკარგვაზე. იმ დროს ის ოფთალმოლოგს არ გაუსინჯავს.

24. 2008 წლის 2 მაისს, მომჩივანმა დაასრულა ტუბერკულოზის მკურნალობა. 2008 წლის 17 ივნისს დედამისმა წერილობით მიმართა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის სოციალური მომსახურებების სამსახურის უფროსს და სთხოვა მისი შვილის ტუბერკულოზით დაავადებულ მსჯავრდებულთა სამედიცინო დაწესებულებაში გადაყვანა. დაუდგენელ დღეს მომჩივანი გადაყვანილი იქნა ქსნის ციხეში, სადაც მორიგმა სამედიცინო გამოკვლევამ აჩვენა, რომ მას ჰქონდა რეციდივი. მას დაუდგინდა მარჯვენა ფილტვის ნაცხით დადებითი ინფილტრირებადი ტუბერკულოზი დეზინტეგრაციის ფაზაში. 2008 წლის 12 სექტემბერს მიღებული იქნა გადაწყვეტილება მომჩივნის DOTS-ის პროგრამაში ხელახლა ჩართვის შესახებ. იმ დროისთვის მის ისტორიაში ოფთალმოლოგიური მკურნალობის შესახებ რაიმე ჩანაწერები არ გაკეთებულა.

25. 2008 წლის 28 ოქტომბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 39-ე წესზე დაყრდნობით, მომჩივანმა სასამართლოს სთხოვა მთავრობისთვის მიეთითებინა, რომ ის გადაეყვანათ სამედიცინო დაწესებულებაში, სადაც ხელმისაწვდომი იქნებოდა შესაბამისი სამედიცინო გამოკვლევები და მკურნალობა და ოპერაციის ჩატარება მხედველობის დაკარგვის თავიდან აცილებისათვის.

26. 2008 წლის 3 ნოემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 54 § 2 (a) წესის თანახმად, პალატის თავმჯდომარემ მთავრობას მოსთხოვა, მიეწოდებინა სასამართლოსთვის კონკრეტული მკურნალობის გეგმა, რომელიც მიზნად ისახავდა მომჩივნის მხედველობის შენარჩუნებას.

27. 2008 წლის 18 ნოემბერს მთავრობამ სასამართლოს წარუდგინა მომჩივნის სამედიცინო ისტორია და ასევე, იმ მკურნალობის ანგარიში, რომელსაც მომჩივანი ციხეში იღებდა 2007 წლის იანვრიდან. წარდგენილი ინფორმაციის თანახმად, 2008 წლის 14 ნოემბერს მომჩივანი გასინჯა ოფთალმოლოგმა, რომელმაც გასცა რეკომენდაცია კონიუნქტივიტის მკურნალობის შესახებ, ვიდრე გადაწყდებოდა ოპერაციის ჩატარება. 2008 წლის 18 ნოემბერს მომჩივანს ურჩიეს, რომ მას შეეძლო თვალის საჭირო ოპერაციის ჩატარება თვალის კლინიკა „მზერაში“. შესაბამისი ჩანაწერის თანახმად, რომელსაც ხელს აწერს მომჩივანი და მისი ოფთალმოლოგი, მომჩივანმა უარი თქვა ციხის ხელმძღვანელობის მიერ შეთავაზებული ოპერაციის ჩატარებაზე.

28. 2009 წლის 24 მარტს, მომჩივანი პირობით ვადამდე იქნა გათავისუფლებული.

II. შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობა

29. იმ დროისთვის საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში პატიმართა უფლებების დაცვასთან დაკავშირებული შესაბამისი სამართლებრივი დებულებები მოცემულია შემდეგ გადაწყვეტილებებში: Goginashvili v. Georgia (no. 47729/08, §§ 32‑35, 2011 წლის 4 ოქტომბერი), და Makharadze and Sikharulidze v. Georgia (no. 35254/07, §§ 40-43, 2011 წლის 22 ნოემბერი).

სამართალი

I. საქმის ფარგლები

30. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მას შემდეგ, რაც მთავრობას ეცნობა მომჩივნის საჩივრის შესახებ, რომელიც ეხებოდა ფილტვის ტუბერკულოზით სავარაუდო დაინფიცირებას, ასევე, ციხეში მისი ოფთალმოლოგიური პრობლემებისა და ტუბერკულოზის მკურნალობის ადეკვატური სამედიცინო მომსახურების ნაკლებობას, მომჩივანმა წარადგინა ახალი საჩივარი თბილისის №5 და ქსნის №7 სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში სავარაუდო მძიმე მატერიალურ პირობებთან დაკავშირებით. მომჩივანი ასევე აცხადებდა, რომ შესაბამისი ორგანოების მიერ მისთვის პირობით ვადამდე გათავისუფლებაზე უარი, მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობის გათვალისწინებით, წარმოადგენდა კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევას.

31. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივნის ახალი პრეტენზიები ვერ ჩაითვლება თავდაპირველი საჩივრის დაზუსტებად, რომელზეც მხარეებმა წარმოადგინეს არგუმენტები. შესაბამისად, ეს საკითხები ვერ განიხილება წინამდებარე საჩივრის კონტექსტში (იხილეთ Goloshvili v. Georgia, no. 45566/08, §§ 26-27, 2012 წლის 20 ნოემბერი).

II. კონვენციის მე-3 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

32. მომჩივანი კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე დავობდა, რომ ის ტუბერკულოზით დაავადდა ციხეში და რომ ციხის ხელმძღვანელობა უარს ამბობდა, გაეწია მისთვის ტუბერკულოზისა და სერიოზულ ოფთალმოლოგიურ პრობლემების ადეკვატური სამედიცინო მკურნალობა. კონვენციის მე-3 მუხლში მოცემულია:

“ადამიანის წამება, არაადამიანური თუ დამამცირებელი დასჯა ან მასთან ასეთი მოპყრობა დაუშვებელია.”

A. მისაღებობა

33. მთავრობამ განაცხადა, რომ კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი საჩივარი, მომჩივნის ციხეში ტუბერკულოზით სავარაუდო ინფიცირების შესახებ მიუღებელი იყო შიდასამართლებრივი საშუალებების ამოუწურაობის გამო. კერძოდ, სასამართლოს მიერ გოლოშვილის (მითითებული ზემოთ, §§ 32-33) საქმეზე მიღებულ გადაწყვეტილებაზე დაყრდნობით, მთავრობა აცხადებდა, რომ არსებობდა სამოქალაქო სამართლებრივი დაცვის რამდენიმე ქმედითი საშუალება, რომელიც მომჩივანს არ გამოუყენებია წინამდებარე საქმეში. კერძოდ, საშუალებები, რომლებიც განსაზღვრულია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლით და სამოქალაქო კოდექსის 413-ე მუხლით. მომჩივანს, სამართლებრივი დაცვის საშუალებების ამოუწურაობის შესახებ მთავრობის პოზიციასთან დაკავშირებით კომენტარი არ გაუკეთებია.

34. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანს მოცემულ საქმეში არასდროს უცდია სამოქალაქო საჩივრის წარდგენა ციხეში ტუბერკულოზით სავარაუდო დაავადების გამო ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით. აქედან გამომდინარე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი საჩივრის ეს ასპექტი უნდა იქნას უარყოფილი კონვენციის 35-ე მუხლის 1-ლი და მე-4 პუნქტების შესაბამისად, შიდასამართლებრივი დაცვის საშუალებების ამოუწურაობის გამო (იხილეთ, მრავალ სხვებს შორის, Goloshvili, მითითებული ზემოთ, §§ 32-33, და Kartvelishvili v. Georgia, no. 117716/08, § 47, 2018 წლის 7 ივნისი).

35. რაც შეეხება კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი მომჩივნის საჩივრის დანარჩენ ნაწილს, ის არ არის აშკარად დაუსაბუთებელი კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3 (a) პუნქტის მნიშვნელობით. ასევე, ის არ არის მიუღებელი რაიმე სხვა საფუძვლით. შესაბამისად, ის უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

B. საქმის არსებითი მხარე

1. მხარეთა არგუმენტები

36. მომჩივანი აცხადებდა, რომ მას ტუბერკულოზის დიაგნოზი დაგვიანებით დაუსვეს, შესაბამისად, დაგვიანდა მკურნალობის დაწყებაც და შედეგად, დაავადება გადავიდა დეკომპოზიციის სტადიაზე. ის ასევე აცხადებდა, რომ რეციდივი იყო DOTS-ის პროგრამის ფარგლებში მკურნალობის პირველი ფაზის ნაადრევად დასრულებისა და მიუხედავად ჯანმრთელობის განსაკუთრებით არასტაბილური მდგომარეობისა, მისი ჩვეულებრივ ციხეში გადაყვანის შედეგი. მომჩივანი აღნიშნავდა, რომ ის ჩვეულებრივ ციხეში ოთხის თვის განმავლობაში იმყოფებოდა, უკიდურესად მძიმე პირობებში, რა დროსაც გაუარესდა მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა. რაც შეეხება მის კატარაქტას, მომჩივანი აცხადებდა, რომ თითქმის სამი წლის განმავლობაში აწუხებდა მას მარცხენა თვალში მხედველობის მწვავე დაქვეითება, და მიუხედავად იმისა, რომ მას მიეცა რჩევა ოპერაციის გაკეთებაზე, მომჩივანს ოპერაციის გაკეთება არ შესთავაზეს 2008 წლის ნოემბრამდე, ვიდრე საქმეში არ ჩაერთო სასამართლო. საბოლოოდ, მან უარი განაცხადა ციხეში ოპერაციის გაკეთებაზე, ვინაიდან მთელი ციხის სისტემის მიმართ უნდობლობით იყო განწყობილი.

37. მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის მხედველობა გაუარესებული იყო მის დაკავებამდე ბევრად ადრე; და რომ მისი ციხეში ყოფნის დროს არანაირი შემდგომი გაუარესება არ დაფიქსირებულა; მომჩივანს შესთავაზეს თვალზე ოპერაციის ჩატარება, მაგრამ მან უარი განაცხადა; და მთლიანობაში, ამ თვალსაზრისით, მას გაეწია ადეკვატური მკურნალობა. საკუთრი არგუმენტების გასამყარებლად, მთავრობამ მიუთითა შესაბამის სამედიცინო დოკუმენტებზე, რომელთა მიხედვით, სისტემატურად ხდებოდა მომჩივნის ციხის საავადმყოფოში გადაყვანა სამედიცინო შემოწმების მიზნით და მას რეგულარულად სინჯავდა ოფთალმოლოგი. რაც შეეხება მომჩივნის ტუბერკულოზს, მისი სამედიცინო ისტორიის წარდგენისას მთავრობამ აღნიშნა, რომ მომჩივანი ჩართული იქნა DOTS-ის პროგრამაში მისთვის ტუბერკულოზის დიაგნოზის დასმისთანავე. გადაწყვეტილება მისი DOTS-ის პროგრამაში ხელახლა ჩართვის შესახებ, ასევე დაუყოვნებლივ იქნა მიღებული, მას შემდეგ, რაც დაუდგინდა რეციდივი. ამასთან დაკავშირებით, ტუბერკულოზის სპეციფიკურობაზე მითითებით, მთავრობამ განაცხადა, რომ დაავადების ხელახალი გააქტიურება შესაძლოა გამოწვეული ყოფილიყო ბაქტერიის გენოტიპით. 2008 წლის 8 დეკემბერსა და 2009 წლის 26 თებერვალს მომჩივნის მკურნალობაში აღინიშნებოდა დადებითი მაჩვენებლები. მას არ დაუსრულებია მკურნალობის მეორე ფაზა, რადგან ის პირობით ვადამდე იქნა გათავისუფლებული 2009 წლის 24 მარტს. დასკვნის სახით, მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის მკურნალობა იყო დროული და ადეკვატური.

2. სასამართლოს შეფასება

(a) ზოგადი პრინციპები

38. ციხეში ადეკვატურ სამედიცინო მკურნალობასთან დაკავშირებული შესაბამისი ზოგადი პრინციპები სასამართლოს მიერ შეჯამებულია საქმეში Blokhin v. Russia ([დიდი პალატა], no. 47152/06, §§ 135-140, ECHR 2016, მასში სხვა მითითებებთან ერთად; იხილეთ, ასევე Goginashvili v. Georgia, no. 47729/08, §§ 69 70, 2011 წლის 4 ოქტომბერი; Jeladze v. Georgia, no. 1871/08, §§ 41-42, 2012 წლის 18 დეკემბერი; და Irakli Mindadze v. Georgia, no. 17012/09, §§ 39 40, 2012 წლის 11 დეკემბერი).

(b) ამ პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმეში

39. კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი მომჩივნის საჩივარი მოიცავს ორ ელემენტს: ტუბერკულოზის დაგვიანებული და არაადეკვატური მკურნალობა, და მისი ოფთალმოლოგიური პრობლემის არაადეკვატური მკურნალობა. სასამართლო მათ განიხილავს ცალ-ცალკე.

(i) ტუბერკულოზის მკურნალობა

40. პირველ რიგში, მომჩივნის ტუბერკულოზთან დაკავშირებით საქმეში არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ 2006 წლის ივნისისა და 2007 წლის ივნისის შუალედში მომჩივანს პრეტენზია ჰქონდა ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ან მოითხოვა მკურნალობა, რომელიც მას არ გაუწიეს. მისი ჩივილები შეეხებოდა მხოლოდ კატარაქტას. საქმის მასალების მიხედვით, ამ პერიოდის განმავლობაში, მომჩივანს ჩაუტარდა სხვადასხვა სამედიცინო გამოკვლევა, მათ შორის, რეგულარული სისხლის ანალიზი; მისი ზოგადი მდგომარეობის გაუარესება აღინიშნა მხოლოდ 2007 წლის ზაფხულში. მალევე ის გადაყვანილი იქნა ციხის საავადმყოფოში, სადაც საჭირო სამედიცინო ანალიზების შედეგად დაესვა ტუბერკულოზის დიაგნოზი (იხილეთ პარაგრაფი 22 ზემოთ). მომჩივანი დაუყოვნებლივ იქნა ჩართული DOTS-ის პროგრამაში, რომლის პირველი ფაზაც მან წარმატებით დაასრულა 2008 წლის მაისში (იხილეთ პარაგრაფი 24 ზემოთ). ოთხ თვეში მას დაესვა ტუბერკულოზის რეციდივის დიაგნოზი და კვლავ იქნა ჩართული DOTS-ის პროგრამაში (იქვე). მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ საქმის მასალების თანახმად, მომჩივანს სამედიცინო შემოწმება ჩაუტარდა მხოლოდ დედამისის განმეორებითი მოთხოვნების შემდეგ. რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს ოთხთვიანი შუალედი მომჩივნის სამედიცინო მეთვალყურეობის პროცესში, სასამართლოს არ შეუძლია სპეკულირება იმ საკითხზე თუ როგორ მოხდა ტუბერკულოზის რეციდივი. შემდგომში, მომჩივანი მოთავსებული იქნა ქსნის ციხეში, სადაც გაგრძელდა მისი მკურნალობა შესაბამისი სპეციალისტების ზედამხედველობის ქვეშ, მისი პირობით ვადამდე გათავისუფლებამდე. სასამართლო ამასთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ მკურნალობის ადეკვატურობის შეფასებისას ის ხელმძღვანელობს სათანადო გულისხმიერების ტესტით, ვინაიდან სახელმწიფოს მიერ მძიმე ავადმყოფი პატიმრის განკურნების ვალდებულება განისაზღვრება გატარებული ზომებით და არა მიღწეული შედეგით (იხილეთ Goginashvili, მითითებული ზემოთ, პარაგრაფი 71). შესაბამისი პრეცედენტული სამართლისა და ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით, სასამართლო არ არის ისეთ პოზიციაში, დაასკვნას, რომ მომჩივნისთვის ხელმისაწვდომი ტუბერკულოზის მკურნალობა მთლიანობაში, არასაკმარისი ან ცუდი იყო. შესაბამისად, ამ თვალსაზრისით არ დარღვეულა კონვენციის მე-3 მუხლი.

(ii) კატარაქტას მკურნალობა

41. რაც შეეხება კონვენციის მე-3 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი მომჩივნის საჩივრის მეორე ნაწილს, სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანი სასჯელაღსრულების სისტემაში შევიდა მწვავე კატარაქტას დიაგნოზით და გაცემული იყო ოპერაციის ჩატარების რეკომენდაცია (იხილეთ პარაგრაფი 17 ზემოთ). დაკავებიდან ხუთი თვის შემდეგ, მომჩივანი პირველად გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში, სადაც მას კატარაქტზე დაენიშნა მედიკამენტოზური მკურნალობა (იქვე). ოპერაცია ნახსენები არ ყოფილა. 2007 წლის მაისში დადასტურდა კატარაქტას დიაგნოზი და ოპერაციის საჭიროება (იხილეთ პარაგრაფი 20 ზემოთ). თუმცა, მისი სამედიცინო ისტორია მიუთითებს, რომ მომჩივნისთვის ტუბერკულოზის დიაგნოზის დასმის შემდეგ შეჩერდა კატარაქტაზე მკურნალობა. დროის შესაბამის პერიოდში, ის არ გაუსინჯავს ოფთალმოლოგს (იხილეთ პარაგრაფები 23-24 ზემოთ). მომჩივანი მხოლოდ 2008 წლის ნოემბერში, მას შემდეგ, რაც სასამართლომ მთავრობას მოსთხოვა კონკრეტული სამკურნალო გეგმის მიწოდება, რომელიც დაიცავდა მომჩივნის მხედველობას (იხილეთ პარაგრაფები 25-26 ზემოთ), გადაიყვანეს ციხის საავადმყოფოში და გასინჯა ოფთალმოლოგმა (იხილეთ პარაგრაფი 27 ზემოთ). მომჩივანს შემდგომ შესთავაზეს ოპერაციის გაკეთება (იქვე). მართალია, რომ მომჩივანმა უარი თქვა ამ შეთავაზებაზე, თუმცა, ის ფაქტი, რომ მომჩივანი იძულებული გახდა ორწელიწადნახევარი ციხეში გაეტარებინა მხედველობის სერიოზული დაზიანებით, ვიდრე მას საბოლოოდ მხედველობის აღდგენით სამედიცინო პროცედურის ჩატარებას შესთავაზებდნენ, სასამართლოს მიაჩნია მიუღებლად. შესაბამისად, ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში, უფლებამოსილმა ორგანოებმა მომჩივანი არ უზრუნველყვეს სამედიცინო პროცედურებით, რომლებსაც შეეძლო მისი მხედველობის აღდგენა. მათ ვერ შეძლეს ამასთან დაკავშირებით რაიმე განმარტების წარმოდგენა. არც მომჩივნის სამედიცინო ისტორია და არც მთავრობის არგუმენტი არ მიუთითებს იმაზე, რომ ტუბერკულოზის მკურნალობა საჭიროებდა მისი კატარაქტას მკურნალობის შეჩერებასა და ოპერაციის გადადებას.

42. ზემოთ ხსენებულის გათვალისწინებით, სასამართლო ადგენს, რომ ხელისუფლების ორგანოებმა მომჩივანი არ უზრუნველყვეს სამედიცინო მკურნალობით, რომელიც საჭირო იყო კატარაქტასთვის, შესაბამისად ვერ უზრუნველყვეს მისი ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის დაცვა პატიმრობის პერიოდში (იხილეთ Balkov v. Russia [კომიტეტი], no. 33690/12, §§ 28-31, 2017 წლის 6 ივნისი). შესაბამისად, ამ თვალსაზრისით დაირღვა კონვენციის მე-3 მუხლი.

III. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტების სავარაუდო დარღვევა

43. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტის საფუძველზე მომჩივანმა განაცხადა, რომ სააპელაციო ეტაპზე მას არ მიეცა დაზარალებულის დაკითხვის შესაძლებლობა. კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამის ნაწილებში მოცემულია:

“1. ყოველი ადამიანი, ... სისხლისსამართლებრივი ბრალდების ... გამორკვევისას, აღჭურვილია ... მისი საქმის სამართლიანი ... განხილვის უფლებით .... სასამართლოს მიერ ...

3. ყოველ ბრალდებულს აქვს, სულ მცირე, შემდეგი უფლებები:

 ...

(d) თვითონ დაკითხოს ან დააკითხვინოს მისი ბრალდების მოწმეები, და გამოაძახებინოს და დააკითხვინოს მისი დაცვის მოწმეები ბრალდების მოწმეების თანაბარ პირობებში; ... „.

A. მხარეთა არგუმენტები

44. მომჩივანმა განაცხადა, რომ ვინაიდან დაზარალებულის ჩვენებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა მის მსჯავრდებაში, სააპელაციო სასამართლოს წინაშე მის განმეორებით დაკითხვას სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა მომჩივნის დაცვის უფლებების სათანადოდ რეალიზებისათვის. მომჩივნის განცხადებით, ამოცნობის ორივე პროცედურაში ადგილი ჰქონდა პროცედურულ დარღვევებს, და დაზარალებულმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს წინაშე ვერ შეძლო ამასთან დაკავშირებით რამდენიმე საკითხის დაზუსტება. ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ის, რომ სააპელაციო ეტაპზე მას არ მიეცა დაზარალებულის დაკითხვის შესაძლებლობა არასაპატიო მიზეზის გამო, წარმოადგენდა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტების დარღვევას.

45. მთავრობამ მის მოსაზრებაში ხაზი გაუსვა იმ გარემოებას, რომ დაზარალებულმა მომჩივანი ორჯერ ამოიცნო - ფოტოსურათით ამოცნობის და შემდგომ ამოცნობის პროცედურის დროს. მან ასევე მისცა მომჩივნის მამხილებელი ორი თანმიმდევრული ჩვენება - გამოძიების წინასასამართლო ეტაპზე და შემდგომ, პირველი ინსტანციის სასამართლო პროცესზე. ასევე, დაცვის მხარემ სააპელაციო სასამართლოში დაზარალებულის ხელახალი დაკითხვისთვის დაასახელა ორი მიზეზი: პირველი, ყელსაბამის ღირებულების დადგენა, და მეორე, ფოტოსურათით ამოცნობის ოქმში შეუსაბამობის განმარტება. ორივე საკითხი, მთავრობის აზრით, ყურადღებით შეფასდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ და სათანადოდ იქნა განხილული მის განჩინებაში. ასეთ გარემოებებში და დაზარალებულის მდგომარეობის გათვალისწინებით, მომჩივნის მიერ სააპელაციო სასამართლოში დაზარალებულის დაკითხვის შეუძლებლობას გავლენა არ ჰქონია მის უფლებებზე იმ მასშტაბით, რომელიც შეუსაბამოა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლ და მე-3 (d) პუნქტებთან.

B. სასამართლოს შეფასება

46. სასამართლო განმეორებით აღნიშნავს, რომ მის ამოცანას არ წარმოადგენს ეროვნული სასამართლოების ჩანაცვლება, რომლებიც მათ წინაშე არსებული მტკიცებულებების შეფასების, ფაქტების დადგენისა და ეროვნული სამართლის განმარტების თვალსაზრისით საუკეთესო პოზიციაში იმყოფებიან. სასამართლო ზოგადად, არ ჩაერევა, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ეროვნული სასამართლოების გადაწყვეტილებები თვითნებური ან აშკარად არაგონივრულია და თუ სამართალწარმოება მთლიანობაში, სამართლიანია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად, სასამართლოს ფუნქცია არ არის ეროვნული სასამართლოების მიერ სავარაუდოდ დაშვებული ფაქტობრივი ან სამართლებრივი ხარვეზების გასწორება, „თვითნებური ან აშკარად დაუსაბუთებელი“ გადაწყვეტილებები შესაძლოა შეუსაბამო იყოს საქმის სამართლიანი განხილვის გარანტიებთან (იხილეთ Ilgar Mammadov v. Azerbaijan (no. 2), no. 919/15, § 205, 2017 წლის 16 ნოემბერი, მასში სხვა მითითებებთან ერთად; იხილეთ, ასევე Moreira Ferreira v. Portugal (no. 2) [დიდი პალატა], no. 19867/12, §83, 2017 წლის 11 ივლისი).

47. სასამართლო დამატებით აღნიშნავს, რომ მე-6 მუხლის გამოყენების ფორმა სააპელაციო სასამართლოებში სამართალწარმოებისას, დამოკიდებულია სამართალწარმოების სპეციალურ მახასიათებლებზე; გათვალისწინებული უნდა იქნეს ეროვნულ მართლწესრიგში სამართალწარმოებათა ერთობლიობა და მათში სააპელაციო სასამართლოს როლი (იხილეთ Botten v. Norway, 1996 წლის 19 თებერვალი, § 39, ანგარიშები 1996‑I, და Hermi v. Italy [დიდი პალატა], no. 18114/02, § 60, ECHR 2006‑XII; იხილეთ, ასევე Marius Dragomir v. Romania, no. 21528/09, §§ 18-19, 2015 წლის 6 ოქტომბერი).

4835. მე-6 მუხლის მე-3 (d) პუნქტი განამტკიცებს პრინციპს, რომ ბრალდებულის მსჯავრდებამდე, მის წინააღმდეგ არსებული ყველა მტკიცებულება წარმოდგენილი უნდა იქნას მისი თანდასწრებით საჯარო განხილვის დროს, შეჯიბრებითი არგუმენტებისთვის (შესაბამისი პრინციპებისთვის იხილეთ Al-Khawaja and Tahery v. the United Kingdom [დიდი პალატა], nos. 26766/05 და 22228/06, §§ 119‑147, ECHR 2011 დამატებით განმარტებულია Schatschaschwili v. Germany [დიდი პალატა], no. 9154/10, § 103, ECHR 2015; იხილეთ, ასევე Seton v. the United Kingdom, no. 55287/10, § 57, 2016 წლის 31 მარტი). მიუხედავად იმისა, რომ წინამდებარე საქმე ზემოთ ჩამოთვლილი საქმეებისგან განსხვავდება იმით, რომ ის არ შეეხება „დაუსწრებელ“ მოწმეს, რომელიც არ დაესწრო ჯვარედინ დაკითხვას, სასამართლო მოცემულ საქმეში სამართალწარმოების სამართლიანობის შეფასების თვალსაზრისით, ზემოხსენებულ პრეცედენტულ სამართალში განვითარებულ პრინციპებს მაინც რელევანტურად მიიჩნევს.

49. დავუბრუნდეთ წინამდებარე საქმის კონკრეტულ გარემოებებს, სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივნის წინააღმდეგ მთავარი მტკიცებულება იყო დაზარალებულის ჩვენება, რომ მომჩივანმა მას ოქროს ყელსაბამი ჩამოგლიჯა. ეს ჩვენება ასევე გამყარებული იქნა ფოტოსურათით ამოცნობისა და ამოცნობის პროცედურების შედეგებით, რა დროსაც გადამწყვეტი სიტყვა კვლავ დაზარალებულს ჰქონდა. არ არსებობდა რაიმე სხვა მტკიცებულება, რომელიც დამოუკიდებლად განაპირობებდა მომჩივნის მსჯავრდებას. შესაბამისად, დაზარალებულის მტკიცებულებამ გადამწყვეტი მნიშვნელობა იქონია წინამდებარე საქმეზე.

50. დაზარალებული დაიკითხა პირველი ინსტანციის სასამართლო პროცესზე, მომჩივნისა და მისი ადვოკატის მონაწილეობით. მათ შეეძლოთ დაზარალებულისთვის დაესვათ კითხვები და ეჭვქვეშ დაეყენებინათ მის მიერ წარმოდგენილი მტკიცების უტყუარობა და/ან თანამიმდევრულობა. სამართალწარმოების არცერთ ეტაპზე დაცვის მხარეს არ განუცხადებია, რომ მათ რაიმე მიზეზით შეეზღუდათ უფლება, სადავო გაეხადათ დაზარალებულის მტკიცებულება პირველი ინსტანციის სასამართლოში (იხილეთ Kashlev v. Estonia, no. 22574/08, § 47, 2016 წლის 26 აპრილი; იხილეთ, ასევე mutatis mutandis, Miminoshvili v. Russia, no. 20197/03, § 122, 2011 წლის 28 ივნისი).

51. სააპელაციო სამართალწარმოებასთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლოს ჰქონდა იურისდიქცია განეხილა საქმის როგორც ფაქტობრივი, ასევე სამართლებრივი ასპექტები. ასევე, სააპელაციო სასამართლოში დაზარალებულის ხელახალი დაკითხვის მოთხოვნას ჰქონდა სათანადო საფუძველი (იხილეთ პარაგრაფი 13 ზემოთ). ამ მოთხოვნით, დაცვის მხარე მიზნად ისახავდა, სადავო გაეხადა პირველ რიგში, ფოტოსურათით ამოცნობის შედეგები და მეორე, პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ ყელსაბამის ღირებულების საფუძველზე კვალიფიკაცია ძარცვად, რამაც გამოიწვია მნიშვნელოვანი ზიანი. ის მეთოდი, რომლითაც სააპელაციო სასამართლომ მიიღო ორსულობა, როგორც დაზარალებულის გამოუცხადებლობის საპატიო მიზეზი, არ არის სრულად დამაჯერებელი (იხილეთ, მაგალითად Bobeş v. Romania, no. 29752/05, §§ 39-40, 2013 წლის 9 ივლისი). პროცედურული თვალსაზრისით, სასამართლოს არ განუხილავს დაზარალებულის დაკითხვის არცერთი სხვა ალტერნატიული საშუალება. თუმცა, არსებითი მხარის თვალსაზრისით, სასამართლო აღნიშნავს, რომ დაცვის მხარის მიერ დაზარალებულის დაკითხვის მოთხოვნაში დაფიქსირებული ორივე არგუმენტი სრულად და ამომწურავად იქნა განხილული თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ. შედეგად აღნიშნულმა სასამართლომ უარყო დამამძიმებელი გარემოების არსებობა რდესაც დაადგინა, რომ დაზარალებულის მიერ მითითებული ყელსაბამის ღირებულება, რაც გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლომ, არ დასტურდებოდა. შედეგად, მომჩივანს შეუმცირდა სასჯელი. რაც შეეხება ფოტოსურათით ამოცნობის პროცედურის შედეგებს, სააპელაციო სასამართლომ ისინი უარყო მათი არასანდოობის საფუძვლით (იხილეთ პარაგრაფი 14 ზემოთ).

52. დასკვნის სახით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის პროცესი მომჩივნის წინააღმდეგ, მთლიანობაში, უსამართლო არ ყოფილა. კონვენციის მე-6 მუხლში დაცული საქმის სამართლიანი განხილვის უფლების გარანტიებს უზრუნველყოფს შემდეგი ფაქტორები, კუმულატიურად: პირველი ინსტანციის სასამართლოს წინაშე მტკიცებულების სრულყოფილი შესწავლა მომჩივნისა და მისი ადვოკატის მონაწილეობით, მათ შორის, დაზარალებულის სასამართლოში დაკითხვა; სააპელაციო სამართალწარმოება მომჩივნის მონაწილეობით; და სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც პასუხობს დაცვის მხარის ყველა ძირითად არგუმენტს და გამორიცხავს მტკიცებულების ნაწილს პროცედურული ხარვეზების გამო (შეადარეთ Găitănaru v. Romania, no. 26082/05, §§ 31-32, 2012 წლის 26 ივნისი, სადაც მომჩივანი გამართლდა პირველ ორ ინსტანციაში და დამნაშავედ იქნა ცნობილი საკასაციო სასამართლოს მიერ მოწმეების ხელახლა დაკითხვის გარეშე; იხილეთ, ასევე Lazu v. the Republic of Moldova, no. 46182/08, §§ 40 და 42, 2016 წლის 5 ივლისი, სხვა მითითებებთან ერთად). ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო ასკვნის, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტების დარღვევას.

IV. კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

53. კონვენციის 41-ე მუხლის თანახმად:

“თუ სასამართლო დაასკვნის, რომ დაირღვა კონვენციით ან მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლება, ხოლო შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელი მხარის შიდა სამართალი დარღვევის მხოლოდ ნაწილობრივი გამოსწორების შესაძლებლობას იძლევა, საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლო დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას მიაკუთვნებს.„

A. ზიანი

54. მომჩივანმა ჯამში მოითხოვა 1,733.12 ევრო (EUR) მატერიალური ზიანისთვის, რომელიც დაკავშირებულია მისი ციხეში ყოფნის დროს სავარაუდოდ გაწეულ სხვადასხვა ხარჯებთან. აღნიშნული მოიცავდა მისი ოჯახის მიერ შეგზავნილი საკვების ამანათების ღირებულებას (777.20 ევრო), პატიმრობის პერიოდში მის ციხის ანგარიშზე ოჯახის მიერ ჩარიცხული თანხის ჯამს (414.50 ევრო), ხოლო დანარჩენი - სხვადასხვა სამედიცინო გამოკვლევებსა და მკურნალობაზე დახარჯულ თანხას. მომჩივანმა დამატებით მოითხოვა 1,059.82 ევრო (EUR) იმ სამედიცინო ხარჯებთან დაკავშირებით, რაც მომავალში უნდა გადაიხადოს მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობის გათვალისწინებით. მოთხოვნის გასამყარებლად, მომჩივანმა წარმოადგინა სხვადასხვა ქვითრის, საბანკო ინვოისისა და სამედიცინო ცნობების ასლები.

55. მორალური ზიანისთვის მომჩივანმა მოითხოვა 6,000 ევრო, როგორც კომპენსაცია იმ ტკივილისა და ტანჯვისათვის, რომელიც დაკავშირებულია მისი საქმის უსამართლო განხილვასა და მსჯავრდებასთან, ასევე არაადეკვატურ სამედიცინო მკურნალობასა და პატიმრობის მძიმე პირობებთან.

56. მთავრობა შეედავა მორალურ ზიანთან დაკავშირებულ მოთხოვნას მისი დაუსაბუთებლობის გამო. ისევ განაცხადა, რომ მომჩივანს გაეწია შესაბამისი მკურნალობა და რომ მთავრობა პასუხისმგებელი ვერ იქნებოდა პატიმრობით გამოწვეული, გარდაუვალი ტანჯვისთვის. რაც შეეხება მატერიალურ ზიანს, მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივანმა ვერ შეძლო იმის დამტკიცება, რომ მოთხოვნილი ყველა ხარჯი მან რეალურად გაიღო და აღარ იმსჯელა მათ გონივრულობისა და საჭიროების საკითხზე. სამედიცინო ხარჯებთან დაკავშირებით, მთავრობამ აღნიშნა, რომ წარმოდგენილი ქვითრების ნაწილი დაკავშირებულია მომჩივნის გათავისუფლების შემდგომ პერიოდთან. ასევე განაცხადა, რომ მთავრობა არ იყო პასუხისმგებელი იმ ნებაყოფლობით გაწეულ დამატებით ხარჯებზე, რომელიც მომჩივნის ოჯახმა მისი პატიმრობის პერიოდში გასწია.

57. მის ხელთ არსებული დოკუმენტებისა და მე-3 მუხლის ზემოთ დადგენილი დარღვევის ბუნების გათვალისწინებით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ მომჩივანმა ვერ შეძლო დაესაბუთებინა მისი მოთხოვნები მატერიალურ ზიანთან დაკავშირებით. ამავე დროს, სასამართლო მიჩნევს, რომ მომჩივანმა დადგენილი დარღვევის შედეგად, უდავოდ განიცადა მორალური ზიანი და იღებს გადაწყვეტილებას, აღნიშნული ზიანისთვის მომჩივანს მიაკუთვნოს 4,500 ევრო.

B. სასამართლო ხარჯები

58. მომჩივანმა ასევე მოითხოვა 1,800 ევრო ეროვნულ სასამართლოებში გაწეული ხარჯებისათვის, 795 ევრო იურიდიული ხარჯებისთვის და 77 ევრო [ადამიანის უფლებათა ევროპულ] სასამართლოში სამართალწარმოების ადმინისტრაციული ხარჯებისთვის. ერთადერთი დოკუმენტი, რომელიც მომჩივანმა წარმოადგინა საკუთარი მოთხოვნის გასამყარებლად, შეეხებოდა იურიდიულ ხარჯებს, რომლებიც გაწეული იქნა [ადამიანის უფლებათა ევროპულ] სასამართლოში და ის შეიცავდა ინფორმაციას მისი ადვოკატის მიერ სასამართლოს წინაშე წარსადგენი დოკუმენტების მომზადებაზე დახარჯული საათებზე, საათში 60 ევრო.

59. მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივანმა ვერ შეძლო, წარედგინა რაიმე ფინანსური დოკუმენტი, რომელიც დაადასტურებდა, რომ რომელიმე მოთხოვნილი ხარჯი მან რეალურად გაიღო.

60. სასამართლოს დამკვიდრებული პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, მომჩივანი უფლებამოსილია მიიღოს ხარჯების ანაზღაურება მხოლოდ იმ შემთხევაში თუ ნაჩვენებია, რომ ისინი გაწეულია რეალურად და საჭიროებისამებრ და არის გონივრული ოდენობის. წარმომადგენლის საფასური ითვლება რეალურად გაწეულად, თუ მომჩივანმა გაიღო ეს ხარჯები, ან ვალდებულია, გაიღოს ისინი. საწინააღმდეგო შემთხვევასთან გვაქვს საქმე, იმ წარმომადგენლის საფასურთან მიმართებით, რომელმაც, მისი უარყოფის გარეშე, უბრალოდ არ გადადგა ნაბიჯები რათა გადაეხადათ იგი ან მოახდინა მისი გადავადება. წარმომადგენლისთვის გადახდილი საფასური, პირობითი ჰონორარის შესახებ შეთანხმების საფუძველზე, ფაქტობრივად გადახდილად ითვლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აღნიშნული შეთანხმება აღსრულებადია შესაბამის იურისდიქციაში (იხილეთ, Merabishvili v. Georgia [დიდი პალატა], no. 72508/13, § 371, 2018 წლის 28 ნოემბერი, სხვა მითითებებთან ერთად).

61. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანს არ წარმოუდგენია რაიმე სამართლებრივი ან ფინანსური დოკუმენტაცია ეროვნული სასამართლოების წინაშე გაწეული ხარჯების ან ე.წ. ადმინისტრაციულ ხარჯებთან დაკავშირებით. რაც შეეხება, [ადამიანის უფლებათა ევროპული] სასამართლოში გაწეულ იურიდიულ ხარჯებს, მომჩივანს არ წარმოუდგენია დოკუმენტაცია, რომლებიც აჩვენებდა, რომ მან გადაიხადა ან ჰქონდა სამართლებრივი ვალდებულება, გადაეხადა მისი წარმომადგენლის მიერ მოთხოვნილი ხარჯები. ასეთი დოკუმენტაციის არარსებობის შემთხვევაში, სასამართლო ვერ პოულობს საფუძველს, რის მიხედვითაც იგი მიიჩნევს, რომ მომჩივნის მიერ მოთხოვნილი ხარჯები ნამდვილად იქნა გაწეული მის მიერ. ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე მოთხოვნა უნდა იქნას უარყოფილი.

C. საურავი

62. სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, რომ საურავის განაკვეთი განისაზღვროს ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთით, რომელსაც უნდა დაემატოს სამი პროცენტი.

ამ მოტივით სასამართლო ერთხმად,

1. აცხადებს მომჩივნის საჩივარს ციხეში ადეკვატური სამედიცინო მკურნალობის სავარაუდო ნაკლებობისა და მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის პროცესის არასამართლიანობასთან დაკავშირებულ საჩივარს მისაღებად, ხოლო საჩივრის დანარჩენ ნაწილს - მიუღებლად;

2. ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევას მომჩივნის ოფთალმოლოგიური პრობლემების არაადეკვატურ სამედიცინო მკურნალობასთან მიმართებით;

3. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევას მომჩივნის ტუბერკულოზის სამედიცინო მკურნალობასთან მიმართებით;

4. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 (d) პუნქტების დარღვევას;

5. ადგენს

(a) რომ, მოპასუხე სახელმწიფო ვალდებულია, სამი თვის ვადაში, მოპასუხე სახელმწიფოს ეროვნულ ვალუტაში, ანგარიშსწორების დღეს არსებული კურსით, მომჩივანს გადაუხადოს 4,500 ევრო (ოთხი ათას ხუთასი ევრო), მორალური ზიანისთვის, რასაც დაემატება ნებისმიერი გადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივანს;

(b) რომ, ზემოხსენებული სამთვიანი ვადის გასვლის შემდეგ, თანხის სრულ გადარიცხვამდე, გადასახდელ თანხას საჯარიმო პერიოდის განმავლობაში დაერიცხება გადახდის დღეს მოქმედი, ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთის თანაბარი ჩვეულებრივი პროცენტები, რასაც დაემატება სამი პროცენტი

6. უარყოფს, მომჩივნის პრეტენზიებს სამართლიანი დაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და მხარეებს წერილობით ეცნობათ 2018 წლის 20 დეკემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.

             მილან ბლაშკო,                                                   ანდრე პოტოკი,

სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე                        თავმჯდომარე